|
Moliyaviy taxlil bosqichlari
1-bosqich
Tahlilning ob’ekti, maqsadi va
vazifalari belgilab olinadi, tahlil
rejasi tuziladi
2-bosqich
Tahlil
ob’ekti
tavsiflaydigan
ko‘rsatkichlar
tanlanadi,
tartiblanadi va tizimlashtiriladi
3-bosqich
Tahlil
uchun
zarur
bo‘lgan
axborotlar
yig‘iladi
va
tayyorlanadi
(ishonchligi
tekshiriladi,
taqqoslanma
ko‘rinishga keltiriladi)
4-bosqich
Xo‘jalik
faoliyatining
natijalari
reja,o‘tgan yil ilg‘or korxonalar
ko‘rsatkichlari bilan taqqoslanadi
5-bosqich
Omilli tahlil o‘tkaziladi va natijaviy
ko‘rsatkichlarga
ta’sir etuvchi
birliklar xisob-kitob qilinadi
6-bosqich
Faoliyat
samaradorligini
oshirishda foydalanmaydigan va
Bet 37 dan 15
istiqboldagi
imkoniyatlar
aniqlanadi
7-bosqich
Turli omillar ta’sirini, aniqlangan
va ishlatilmayotgan imkoniyatlarni
xisobga olib, xo‘jalik faoliyatini
baholash amalga oshiriladi va
aniq chora-tadbirlar belgilanadi
Moliyaviy tahlil metodining muhim xususiyati shundaki unda faqat
o‘zgarish, rivojlanishning o‘zigina emas, balki uning sabab-oqibat
bog‘lanishlari ham o‘rganiladi. Ko‘rsatkichlar va ularning o‘zgarishiga
ta’sir etuvchi biriklarni aniqlashga muhim ahamiyat qaratiladi.
Moliyaviy tahlil metodining yana bir muhim xususiyati shundaki unda
faqat o‘zgarishga ta’sir etuvchi biriklarni aniqlashga muhim ahamiyat
qaratiladi.
Moliyaviy tahlil metodining yana bir muhim xususiyati shundaki,
ko‘rsatkichning nafaqat sabab-oqibat bog‘lanishlardagi natijalari balki
ularning kelgusidagi kutishlarini prognozlash imkoni ham tug‘iladi.
Ya’ni moliyaviy tahlilda nafaqat real holat, balki uning kutilayotgan
natijalari haqida ham ogoh bo‘linadi.
Bet 37 dan 16
Moliyaviy tahlili metodining yana bir o‘ziga xos tomoni o‘rganilayotgan
ko‘rsatkichlarni o‘zaro ta’sirini va bog‘liqligini aniq hisoblab ko‘rsatib
berishdir.
Xulosa qilib aytish mumkinki, tahlil metodining muhim xususiyati
o‘rganiladigan muayyan iqtisodiy ko‘rsatkich alohida tarzda, boshqa
omillardan ajratilgan holda tahlil qilinmaydi. Ularning o‘zaro bog‘liqligi
doimo e’tiborda tutiladi.
Tahlil muvaffaqiyatli chiqadi, qachonki, uning usullari to‘g‘ri tanlansa,
ulardan ilmiy, ijodiy foydalanilsa. Bu omil o‘rganilayotgan ob’ektga
dialektik yondashuvni talab etadi.
Tahlil qilishda dialektik usuldan foydalanish, korxona xo‘jalik faoliyatini
o‘rganib chiqishda barcha bog‘liq tomonlarini hisobga olinishini
anglatadi.
Moliyaviy tahlilning o‘ziga xos xususiyatlarida moliyaviy analitiklar
quyidagi muhim jihatlariga ahamiyat berishlari lozim.
-operatsion jarayonning tashkil etilishiga;
-naqd mablag‘larning harakatiga;
-boshqaruv maqsadliligiga;
-tarmoq risklarini boshqarishga;
-faoliyat ko‘lamini o‘rganishga;
-yuridik maqomini o‘rganishga
Bet 37 dan 17
Moliyaviy tahlilda qo‘llaniladigan usullar: an’anaviy (taqqoslash,
balans, o‘rtacha miqdorlar, zanjirli almashtirish, indeks, farqli, nisbiy
ko‘rsatkichli kabi) va iqtisodiy matematik (integral, chiziqli va chiziqsiz
dasturlash, nazariy o‘yin, korelyasiya va regretsiya; determinant,
logarifm kabi) usullar.
Tahlilning asosiy (umumiy) usullari sifatida quyidagilarni tarkiblash
lozim .
Taqqoslash usuli.
Taqqoslash-tahlilda eng ko‘p qo‘llaniladigan usul hisoblanadi. Uning
gorizontal, vertikal, trendli usullari tarkiblanadi.
Amalda taqqoslashning muhim shartlariga amal etish talab etiladi.
Ular qatoriga o‘lchov birligi (hajm, qiymat, miqdor ko‘rsatkichlar),
davriy oraliqlari, faoliyat shakli, ishlab chiqarish sharoitlari,
ishbilarmonlik muhiti bir hilligi, hisob-kitoblarning metodik jihatdan
yagonaligini kiritish mumkin.
Taqqoslashning mazmuni-qiyoslashdan iborat. Taqqoslash asosida
o‘rganilayotgan
ob’ektdagi
o‘zgarishlar,
ularning
rivojlanish
tendensiyalari va qonuniyatlari o‘rganiladi.
Qiyosiy tahlil quyidagi tahlil quyidagi turlarga ajratib o‘rganiladi:
gorizontal, vertikal, trend va shuningdek bir o‘lchamli va ko‘p o‘lchamli
tahlillar.
Bet 37 dan 18
Gorizontal tahlil tayanch (bazaviy) ko‘rsatkichi (reja, o‘tgan yil, o‘rtacha
ilg‘or xo‘jaliklar ko‘rsatkichi)dan haqiqiy ko‘rsatkichning absalyut va
nisbiy o‘zgarishlarni aniqlash va baholash uchun qo‘llaniladi.
Vertikal tahlil iqtisodiy hodisalar tuzilmasini o‘rganish maqsadida
uning alohida qismlarini jamidagi salmog‘ini hisoblash yo‘li bilan
amalga oshiriladi.
Trend tahlillari ko‘rsatkichlari bir qator yillar mobaynida nisbiy
miqdorlarda o‘sish va qo‘shimcha o‘sish sur’atlarini o‘rganishda
qo‘llaniladi.
Bir o‘lchamli tahlilda taqqoslash bir ob’ektning bitta yoki bir nechta
ko‘rsatkichlarini yoki bir nechta ob’ektni bitta ko‘rsatkichini taqqoslash
yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Ko‘p o‘lchamli tahlilda bir nechta korxonalarni katta spektrdagi
ko‘rsatkichlari taqqoslab o‘rganiladi. Bu tahlil korxonalar va ularning
bo‘linmalari faoliyatini kompleks baholashda keng qo‘llaniladi.
Taqqoslashda real voqelikning, haqiqatdagi ko‘rsatkichlarning reja,
o‘tgan yillar, bazis yili, o‘rtacha tarmoq, ilg‘or qaloq, xorij
ko‘rsatkichlariga nisbatan o‘zgarishlarga, ularning dinamikasiga,
mutlaq va nisbiy ifodalarda baho beriladi.
Bet 37 dan 19
Do'stlaringiz bilan baham: | 
