Kurs ishi mavzu: № Bufadienolidlar saqlovchi dorivor o`simliklar

3.3. Yurak glikozidlari miqdorini aniqlash

Mahsulot tarkibida yurak glikozidlarining miqdorini aniqlash usullari ko'p. Ular, asosan, titrometrik, fluorometrik, polarografik, kolorimetrik, fotoelektrokolorimetrik, xromafotoelektrokolorimetrik, xromato-spektrofotometrik usullar bo'lib, yurak glikozidlami ayrim reaktivlar bilan turg'un rang hosil qilish va

boshqa xossalariga asoslangan.
Yurak glikozidlarining rang hosil qilish reaksiyalari ham shartli uch guruhga bo'linadi: steroid skeletiga bo'lgan reaksiyalar, ularning o'ziga xos - spetsifik dezoksiqandlarga va to'yinmagan lakton halqalariga bo'lgan reaksiyalar. Bu reaksiyalarda qo'llaniladigan reaktivlar turli va juda ko'p. Shuning uchun rangli reaksiyalarga asoslangan usullar ham anchagina. Ko'pchilik fotoelektrokolorimetrik usullar yurak glikozidlarining pikrat kislota (2-, 4-, 6- trinitrofenol) bilan ishqorlik sharoitda (to'yinmagan lakton halqaga reaksiya) turg'un zarg'aldoq (to'q sariq) va ksantogidrol bilan kislotalik sharoitda (dezoksiqandlarga reaksiya) turg'un qizil rang hosil qilishga asoslangan.

Bu hosil bo'lgan ranglar Buger-Lambert-Ber qonuniga bo'ysunadi. Shuning uchun shu reaksiyalar asosida yaratilgan yurak glikozidlarining o'simliklardagi va o'simliklar dorivor preparatlari – fitopreparatlardagi miqdorini aniqlash usullari Sobiq Ittifoq hamda qator chet el davlatlar farmakopeyasida (jumladan, Xalqaro farmakopeyada ham) qabul qilingan. Spektrofotometrik va xromato-spektrofotometrik usullar o'simliklar hamda fitopreparatlar tarkibidagi sof holdagi ayrim yurak glikozidlarining miqdorini aniqlash uchun qo'llaniladi.

250 ml hajmli yumaloq shaklli kolbaga 50 g 70% etil spirit solinadi va tarozida tortiladi, so’ngra sovutkich bilan berkitilib, suv hammomida qizdiriladi. Unga 5 g maydalangam mahsulot so-linib 30 minut davomida qaynatiladi: suyuqlik sovitiladi va 70% li spirt bilan avvalgi og’rligiga keltiriladi. Olingan ekstrakt filtrlanib, undan 27,7 ml (2,5 g mahsulotga to’g’ri keladi) o’lchb olinadi va erituvchi (spirt) haydaladi. Iliq ekstraktda 3 ml qo’g’oshin acetatining asosli tuzi qo’shib, 10 minut davomida aralashtiriladi, so’ngra filtrlanadi, cho’kma 2 marta 10 mi dan suv bilan yuviladi. Tozalangan suvli ekstraktdan yurak glikozidlari xloroform-etanol (4:1) aralashmasi bilan ajratib oli-nadi. Ekstrakt suvsiz sulfat natriy tuzidan suv hamomida haydaladi va quritiladi. Quruq qoldiq 30% li spirtda eritilib hajmi 50 ml bo’lgan o’lchov kolbasiga o’tkaziladi.
5 ml tekshirilayotgan ekstraktga 5 ml yangi tayyorlangan natriy pikrat eritmasidan solinadi va FEK da qalinligi 10,06 ml kyuvetada, ko’k yorug’lik filtrida kolorimetrlanadi.
Hisobni strofantin yordamida chizilgan grafik yordamida quyidagi usulda olib boriladi.

Ilova. Natriy pikratni tayyorlash uchun NaOH ni 10% li suvli eritmasidan 1 qism va pikrat kislotasining 1% suvli eritmasidan 9 qism olib aralashtiriladi.
Xulosa: xelleborus o’simligi mahsuloti tarkibida X DF ga ko’ra 0.042 dan kam bo’lmasligi kerak. Tajriba natijasiga ko’ra mahsulot tarkibida 0.044% bufadiyenolid borligi aniqlandi. Demak, mahsulot X DF ga ko’ra bufadiyenolid miqdori bo’yicha talabga javob beradi.