Kurs ishi himoyasiga ruxsat berildi

Kurs ishining tuzilishi va hajmi. Kurs ishi kirish, ikkita bob, to‘rtta paragraf, xulosa, mavzuga doir ilovalar hamda foydalanilgan manba va adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
I BOB. SARBADORLAR HARAKATIGA OID MANBALAR VA
TARIXIY BILIMLARNING RIVOJLANISHI
1.1. Sarbadorlar harakati haqida umumiy tushunchalar
Sarbadorlar qoʻzgʻoloni - Eron va Oʻrta Osiyoda boylar va moʻgʻullar zulmiga qarshi koʻtarilgan xalq qoʻzgʻoloni (XIV asr). Birinchi yirik qoʻzgʻolon 1337-yil Sabzavor hokimining jiyani Boshtin qishlogʻiga kelib, aholiga zulm qilishi natijasida koʻtarilgan. Oʻzlarini sarbadorlar deb Sabzavorni egallab Sarbadorlar davlatini tuzadilar va Nishopur, Tusni ham zabt etadilar. 1353-yil oxirida moʻgʻul elxonini oʻldirib, oʻrdasini yakson qilib Gurgon (Astrobod)ni ham oʻz davlatlariga qoʻshib oldilar. Bu davrga kelib Sarbadorlar davlatiga butun Jan, Xuroson ham kirgan. 1365-yil Samarqandda moʻgʻul bosqinchilariga qarshi Sarbadorlar qoʻzgʻoloni boshlanadi. Qoʻzgʻolonga Mavlonozoda rahbarlik qildi. Abu Bakr Kuluiy (Kalaviy) Naddof, Xoʻrdaq Buxoriy unga yordamchi boʻldilar. Shaharni mudofaa qilish maqsadida shaxdrning barcha darvozalarini berkitib, koʻchalar, bogʻlar atrofiga gʻovlar qurdirdilar. Moʻgʻullar ikki kun hujum qilib Samarqandni ololmadilar. Uchinchi kuni Samarqand atrofi qishloqlarini talab, Movarounnahrni tark etdilar. Sarbadorlarning gʻalabasi Amir Husaynni xavotirga soldi. Amir Husayn Balx, Badaxshon, Qunduz, Bagʻlon, Andxud, Shibirgʻon viloyatlaridan qoʻshin toʻplab Samarqand sari yurdi. Amir Husayn Konigil maydoniga yetib kelgach, sarbadorlar tortiklar bilan uning huzuriga keldilar. Amir Husayn ularni ziyofat qilib, sovgʻa-salomlar bergan. Ertasi kuni sarbadorlar vakillarini Karbos mavzeida hibsga olgan va dorga osgan. Fakat shu kuni Konigilga yetib kelgan Amir Temur Mavlonozodani dor tagidan saqlab qolgan.
1373-yil mahalliy mulqsorlarga qarshi Kermonda Sarbadorlar qoʻzgʻoloni boshlangan. Mulkdorlarning molmulkini musodara qilishgan, amaldorlarni hibsga olishgan⁷. 1374-yil shoh Shujo Muzaffar tomonidan qoʻzgʻolon bostirilgan. Sarbadorlar harakati XIV asrning 30-yillarida Xurosonda (Afg‘onistonning shimoli-g‘arbi, Marv vohasi va Eronning shimoli-sharqiy qismi) paydo bo‘lib, bu hududlardagi mug‘ullar hukmronligi barham beradilar va markazi Sabzavor shahri bo‘lgan Sarbadorlar davlatiga (1337-1381 yy.) asos soladilar Sarbadorlar harakati XIV asrning 50-60-yillarida ijtimoiy-siyosiy harakat sifatida Movarounnahrga ham yoyiladi va uning markazi Samarqand edi. Sarbadorlarning harakatlantiruvchi kuchlari madrasa toliblari, shayxlar, umuman, oddiy aholidan iborat edi. Harakat qatnashchilarining asosiy maqsadi mug’ul istilochilari va zulm o‘tqazuvchi mahalliy qatlamlarga qarshi kurash edi. Bu paytda Keshda bo‘lgan Amir Temur Ilyosxo‘janing mag‘lubiyati haqidagi xabarni Amir Husaynga etkazadi va ular 1366 yilning bahorida Samarqandga etib keladilar. Samarqand atrofidagi Konigil mavzeida qo‘zg‘olon rahbarlari bilan uchrashuv bo‘lib o‘tadi. Amir Husaynning buyrug‘i bilan bu erda sarbadorlarning boshliqlari va aftidan, faol ishtirokchilari qatl etiladi. Temurning aralashuvi bilan faqat Mavlanzoda omon qoldirilib, Xurosonga jo‘natiladi. Muhiniddin Natanziy ma’lumotlariga asoslangan A. Ziyoning fikricha, sarbadorlar g‘alabasidan so‘ng samarqandliklar Mavlonzoda itoatiga o‘tib uni imom va amir (sifatida) qabul qilganlar. Ya’ni, Samarqandda ham diniy, ham siysiy hokimiyat Mavlonzoda qo‘liga o‘tgan. Uning bu imomligi va amirligi Samarqandning o‘zida deyarli bir yil davom etgan. Shu bois ham Amir Husayn sarbadorlar harakatining boshliqlari va faollarini omon qoldirmasligi aniq edi. Amir Husayn uchun o‘z siyosiy raqiblarini zaiflashtirish va mavridi kelsa ulardan qutulish siyosati nechog‘lik muhim bo‘lganini Konigil voqeasidan so‘ng yuz bergan jarayon orqali ham bilib olish mumkin. 1366-1370 yillar Amir Temur va Amir Husayn o‘rtasidagi ziddiyatlar kuchayib, bu kurash Husayinning o‘ldirilishi bilan yakun topdi. 1370 - yil 9 aprel chorshanba kuni o‘z davrining nufuzli amirlaridan bo‘lgan Shayx Muxammad suldo‘z, Kayxisrav Xuttaloniy, O‘ljoytu apardi, Dovud dug‘lot, Sarbug‘o jaloyir, Joku barlos, Muayyad dug‘lot, Badaxshon hokimi Shayx Muxammad, Husayn bahodir, Sayyid Baraka, termezlik aka-uka sayyidlar Abu Maoliy va Ali Akbar kabilar huzurida Amir Tumr hokimiyati tan olindi. Movarounnahrning amaldagi xonligi Chingizxon avlodiga mansub bo‘lgan Suyurg‘atmish qo‘liga o‘tdi. Davlat boshqaruv tizimi esa Movarounnahr amiri nomini olgan Amir Temur qo‘lida qoldi. Temur Kesh shahridan Samarqandga ko‘chib, uni o‘z davlatining poytaxtiga aylantirdi. Zero, “Boburnoma”da ma’lumot berilishicha, Mo‘g‘ul va turk ulusi uni Semizkand derlar. Temurbek poytaxt qilur edi. Temurbekdin burun Temurbekdek ulug‘ podshoh Samarqandni poytaxt qilgan emastur. XIV asrda Samarqand sarbadorlari.
Sarbadorchilik harakati XIV asrning 30-yillaridayoq Xurosonda vujudga kelgan va moʻgʻullar boʻyinturugʻiga qarshi qaratilgan edi. Ushbu xalq harakatining nomi uning ishtirokchilarining " Yoki xalq ozodligi uchun kurash yoki dor ostidagi bosh " shioridan kelib chiqqan. "Sarbadar" so'zi "osilgan odam" degan ma'noni anglatadi. Sarbadorlar hatto Xurosonda markazi Sabzevarda boʻlgan mustaqil davlat tuzishga muvaffaq boʻldilar, bu davlat deyarli 45 yil (1337-1381) davom etdi.
XIV asrning 60-yillarida Samarqandda sarbadorchilik harakati tarafdorlari bo‘lgan. Ular shahar aholisini mo‘g‘ul qo‘shiniga qarshilik ko‘rsatishga chaqirdilar. Ushbu chaqiruvga 10 mingga yaqin samarqandlik murojaat qildi. Shahar mudofaasiga Samarqandiy sarbadorlari Mavlonozoda, Xo‘rdoq Buxoriy va paxta chikaruvchilar mahallasi raisi Abu Bakr Qului Nad-daflar boshchilik qilganlar. Himoyachilar ko'chalarda barrikadalar qurdilar. Mug'al qo'shinlarining uch kun davomida takroriy hujumlari hech qanday natija bermadi. Og'ir yo'qotishlarga uchragan mo'g'ullar to'g'ri qamalni tashkil etishga qaror qilishdi. Biroq, bir muncha vaqt o'tgach, ko'chmanchi qo'shinlarda otlarda o'lat boshlandi. To'rtga bitta ot ham qolmadi. Ilyosxo‘ja Samarqanddan chekinishga, so‘ngra umuman Moveronnahr chegaralarini tark etishga majbur bo‘ldi.
Moʻgʻullar ketganidan keyin Samarqandda hokimiyat sarbadorlar qoʻliga oʻtadi. Shahar xursand bo'ldi. Mulkni qayta taqsimlash bo'yicha ba'zi chora-tadbirlar amalga oshirila boshlandi. Nizomiddin Shomiy sarbadorlarning Samarqandning olijanob xalqiga nisbatan qilgan zo‘ravonliklarini tilga oladi. Biroq manbalarda sarbadorlarning shahar ichki hayotini tartibga solish borasidagi faoliyati haqida juda kam ma’lumotlar berilgan. Samarqand sarbadorlari keyingi bahorgacha hokimiyatda edilar.