Kurash turlari va uni o`qitish metodikasi

1.2.3. Dzyudo 
Yaponcha  djiu-djitsu  kurashi  zamonaviy  dzyudo  asosi  hisoblanadi.  Uning 
afsonaviy  imkoniyatlari  XIX  asrning  oxirida,  ushbu  qurolsiz  qo’l  jangini  olib 
borish tizimining eng rivojlangan davrida Yevropaga kirib keldi. 
Dzigaro  Kano  zamonaviy  dzyudoning  otasi  hisoblanadi.  Hali  talabalik 
yillaridanoq u tana va ruh uyg’unlashuviga erishish mumkinligi ustida jiddiy fikr 
yuritdi.  18  yoshga  kelib  unda  yangi  kurash  turini  yaratish  qarori  paydo  bo’ldi. 
Kano  risoladagidek  jismoniy  qobiliyatlarga  ega  bo’lmasa-da,  qisqa  vaqt  ichida 
djiu-djitsu,  karate,  sumo  va  boshqa  yakkakurash  turlarining  ko’r  sonli  usullari 
texnikasini  egallab  oldi.  Ular  ichidan  eng  samaralilarini  tanlab  olib  hamda  xavfli 
ushlashlar  va  zarbalarni  chiqarib  tashlab,  yangi  tizim  yoki  kurashni  yaratdi.  U 
dzyudo, ya’ni - “egiluvchan yo’l” deb nom oldi. 
Kano  1882  yil  universitetni  tamomlab,  Tokioning  Eyse  ibodatxonasida  
birinchi dzyudo maktabi - “Kadokan” ni (“Usulni egallash uyi”) ochdi. 
Nisbatan  qisqa  vaqt  ichida  dzyudo  havaskorlari  ko’raydi  va  ko’rgina 
mamlakatlarga tarqaldi. 1956 yilda Xalqaro dzyudo federatsiyasi tashkil qilindi. U 
hozirgi kunda 100 dan ortiq davlatlarni birlashtiradi. 
Dzyudo  asoschisining  hisoblashicha,  bu  sport  turi  usullarini  mukammal 
o’rganib olib, ancha kuchli, lekin erchil bo’lmagan kishi ustidan g’alabaga erishish 
mumkin.  Dzyudoda  eng  asosiysi  -  bu  kuch  emas,  balki  yuqori  mahorat, 
o’tkirlashtirilgan texnikadir.  
Shuning  uchun  dzyudo  bo’yicha  birinchi  musobaqalar  o’tkazilganda 
ishtirokchilarni  vazn  toifalariga  qarab  bo’lmaganlar.  1956-1958  yillarda 
Yaponiyada bo’lib o’tgan birinchi uchta jahon chempionatlari faqat mutlaq toifada 
o’tkazilgan. 
Dzyudoning  butun  jahonda  ommaviyligi  ortib  borayotganligi  sababli  1961 
yilda  jahon chempionati birinchi marta  Yevropa qit’asida - Parijda o’tkazildi. Bu 
chempionatda  shov-shuv  sodir  bo’ldi:  27  yoshli  gollandiyalik  Anton  Xeesink 
finalda jahon chempioni Kodzi Sone ustidan g’alabaga erishdi. 

---

 
 
-fotorasm. Dzyudo kurashining asoschisi – Dzigaro Kano.
 
 
Yaponiyalik  dzyudochilarning  birinchi  muvaffaqiyatsizligi  tufayli  dzyudo 
asoschisi 1964 yildan boshlab vazn toifalarini kiritishga majbur bo’ldi. 1965 yilda 
Braziliyada bo’lib o’tgan jahon chempionatida ishtirokchilar to’rtta vazn toifasida 
medallar  uchun  kurash  olib  bordilar.  Yaponiyalik  sportchilar  uchta  birinchi 
o’rinlarni egalladilar, Anton Xeesink to’rtinchi bor chempion bo’ldi. 
1964 yilda Tokiodagi Olimpiya o’yinlarida dzyudo birinchi bor  ishtirok etdi. 
Turnirda  27  mamlakat  vakillari  qatnashdi.  Olimpiada-64  mezbonlari  uchta  vazn 
toifasida birinchi o’rinni egalladilar. Va faqat A. Xeesink eng obro’li, mutlaq vazn 
toifasida g’alaba qozonib, oltin medalni qo’lga kiritdi. 
Olimpiya-68 dasturiga dzyudo kiritilmadi. Lekin to’rt yildan so’ng, Myunxen 
o’yinlarida  bu  sport  turi  uzil-kesil  olimpiya  maqomini  oldi.    Yana  shov-shuv 
yuzaga keldi.   Gollandiyalik Vim Ryuska og’ir va mutlaq vazn  toifalarida ikkita 
oltin  medalni  qulga  kiritdi.  1976  yil  Xalqaro  dzyudo  federatsiyasi  Kongressida 
vazn toifalarini ko’raytirish - mutlaq vazn toifasini qo’shib sakkiztagacha etkazish 
to’g’risida qaror qabul qilindi. 

---

O’zbek dzyudochilari xalqaro maydonlarda ko’r marta yutuqlarga erishganlar 
A.Bagdasarov  1996  yildagi  Olimpiya  o’yinlarining  kumush  medali  sovrindori 
bo’lgan,  F.To’raev  esa  1999  yilda  o’tkazilgan  jahon  chempionatida  2-o’rinni 
egallagan. 
“Dzyudo”  yapon  so’zidan  olingan  bo’lib,  “Dzyu”  oliyjanoblik  bilan  joy 
bermok,  nafislik,  yumshoq,  engillik,  egiluvchan  va  “do”  yo’l,  negiz  (tamoyil) 
degan ma’noni anglatadi. 
“Dzyudo” yakka kurash turlariga kiritilgan. 
Dzyudo djiu-djitsu  asosida tashkil torgan. 
XVI  asr  oxirlarida  Yaponiyada  djiu-djitsu  samuraylarni  harbiy  va  jismoniy 
tayyorgarligi tizimi sifatida qo’llanilgan va o’ta sir saklangan. 
Dzigaro Kano 1882 y universtetni tamomlab, Tokioning Eyse ibodatxonasida 
birinchi Dzyudo maktabi- “Kadoken”(usulini egallash uyi)ga  asos soldi. 
Xozirda xalqaro Dzyudo federatsiyasi IJF 110 dan ortik mamlakat a’zo. 
Dzyudo  bo’yicha  1956  yildan  boshlab  har  2  yilda  bir  marotaba  jaxon 
chempionati o’tkaziladi 
Dzyudo bo’yicha 1956 yildan boshlab har yili erkaklar va 1975 yildan ayollar 
o’rtasida Yevropa chempionati o’tkaziladi. 
1964  y  Dzyudo  Olimpia  o’yinlari  dasturiga  kiritildi  va  unda  27  mamlakat 
qatnashdi. 
1996 y AQSHning Atlanta shahrida o’tkazilgan Olimpiada o’yinlarida Armen 
Bagdasarov  kumush  medal  sohibi,  2008  y.  Xitoyning  Pekin  shahrida  Abdulla 
Tangriev  kumush  va  Rishod  Sobirov  bronza  medal  sovrindorlari,  hamda  2012  y. 
Buyuk  Britaniyaning  London  shahrida  Rishod  Sobirov  bronza  medal  sovrindori 
bo’lgan. 

---

 
 
Ko’k kimonodagi dzyudochining hujumi. 
Bagdasarov A. 
 
 
Tangriev A. – Olimpiada O’yinlarining kumush medal sohibi 
Sobirov R. 
 
 
Oq kimonodagi dzyudochining hujumi 
Oq kimono 

---

 
 
Ko’k kimonodagi dzyudochining hujumi. 
Ko’k kimono 
 
Dzyudo kurashida qo’yidagi bilimlarni egallash foydali xisoblanadi: 
Dzyudo mashg’ulot o’tkazish joyi  “DOYO” deyiladi. 
Dzyudo bo’yicha xalqaro musobaqalar minimal 14x14 va maksimal 16x16 m 
bo’lgan gilamlarda o’tkaziladi. 
Dzyudo ust kiyimi (“Dzyudogi”) ok rangda bo’ladi. 
Dzyudo ust ko’ylagi “Kimono” va ishtoni “Tsubon” deb ataladi. 
Dzyudo belbogi “Obi” deb ataladi. 
Dzyudo maxsus poyabzali “Tsori” deyiladi. 
Dzyudo  texnik  usullari  ikki  guruxga  bo’linadi:  irg’itish  (“nagevatsa”)  va 
bosib olish (“katame-vatsa”) 
Dzyudoda yiqilish texnikasi usuli (“ukemi”) deyiladi. 
Dzyudoda  oldinga  yiqilish  (“Tsemro-ukemi”)  va  orqaga  yiqilish  (“ma-
ukemi”) mashqlari farqlanadi. 
Dzyudoda yon tomonga yiqilish (“oyoko-ukemi”) deyiladi. 
Dzyudoda tik turish xolati (stoyka) (“tachi-vatsa”) deyiladi. 
Hujumni amalga oshiruvchi – “tori” deyiladi. 
Yotish xolatiga o’tish (“zutemi-vatsa”) deyiladi. 

---

Qo’l  va  elkadan  ushlab  olish  (“te-vatsa”),  oyoq  boldiridan  ushlab  olsa 
(“koshi-vatsa”), oyoq kafti va oyoqdan ushlab olish (“ahi-vatsa”), deyiladi. 
Yotgan xoldagi texnika (“katame-vatsa”) deyiladi.  
Dzyudo  bo’yicha  1978  yildan  boshlab  Yevropa  musobaqalari  yangi  ishlab 
chiqilgan qoida bo’yicha o’tkaziladi. Navbatdan tashkari uchrashuvlarda kurashish 
vaqti  6  daqiqa,  yarim  final  uchrashuvlarda  8  daqiqa  va  final  uchrashuvlarda  10 
daqiqa  davom  etadi.  Dzyudo  bo’yicha  Yevropa  qit’asida    birinchi  bor  1961  yili 
Parijda  jaxon  chempionati  o’tkazilgan.  Dzyudoda  vazn  toifalari  1964  yili  Doktor 
Dzigaro  Kano  tomonidan  kiritilgan.  1976  yili  Xalqaro  Dzyudo  federatsiyasi 
Kongressida  vazn  toifalarini  ko’paytirish-mutlaq  vazn  toifasini  qo’shib 
sakkiztagacha yetkazish to’g’risida qaror qabul qilindi. 1956 yil Xalqaro Dzyudo 
federatsiyasi tashkil qilingan va xozirda 100 dan ortiq davlatlarni birlashtiradi.