Kurash turlari va uni o`qitish metodikasi

JIS
M
ONAN
 VA
 M
A
’N
AN
 Y
E
T
UK 
B
AR
KAM
OL
 AV
L
ODNI 
 
T
AR
B
IYA
L
ASH
 VA
Z
IFALA
RI
 
XALQARO TOIFADAGI SPORT USTASI 
 
Matnlar 
IV bosqich 
individual texnikani takomillashtirish: 
individual mashg’ulot rejasi asosida 
Mevalar 
Jumlalar 
III bosqich 
kombinatsiyali texnikani shakllantirish: 
texnik-taktik komplekslar 
Novdachalar
, shohlar 
So’zlar 
II bosqich 
bazaviy texnikani shakllantirish: 
-taktik tayyorgarlik; 
- usullar; 
- qarshi usullar; 
- himoyalanishlar. 
 
Tana 
Bo’g’inlar, 
harflar 
I bosqich 
“maktab” texnikasi, ya’ni ixtisoslashgan 
elementlar va ularning komplekslarini 
shakllantirish 
Ildiz  
-rasm. Kurashchilar ko’p yillik tayyorgarligida texnik-taktik tayyorgarlik mazmuni va 
bosqichlari (G.S.Tumanyan bo’yicha). 
 
Ko’p  yillik  texnik-taktik  tayyorgarlikning  har  bir  bosqichida  “o’sish 
o’lchamini” aniqlash va musobaqalarda qayd qilingan TTH ni baholash tizimidan 

---

foydalanish lozim. Sport kurashi bo’yicha maxsus ilmiy-uslubiy adabiyotlarni har 
tomonlama  tahlil  qilish  natijasida  professor  I.I.  Alixonov,  1986)  kurashchining 
texnik-taktik tayyorgarligini ko’p yillik rejalashtirishni ishlab chiqdi. 
  -jadvalning  tahlili  shuni  ko’rsatadiki,  kurash  texnikasi  elementlari  va  taktik 
tayyorgarlik usullari, asosan, 10-15 yoshda o’rganilishi lozim (I.I. Alixanov, 1986) 
Texnik-taktik  mahoratni  kelgusida  takomillashtirish  o’smirlik  hamda  o’sririnlik 
yoshlarida amalga oshiriladi. 
Mashqlar yo’nalishini yurak qisqarish sur’ati (YUQS) bo’yicha nazorat qilib 
borish  mumkin.  Maksimal  shiddatda  va  kichik  hajmda  bajariladigan  mashqlar, 
oddatda, tezkor-kuch sifatlarining rivojlanishiga ta’sir etadi.  
 Xuddi  shunday,  lekin  katta  hajmdagi  mashqlar  yoki  katta  shiddat  bilan  30-
120  s.  atrofida  bajariladigan  mashqlar  tezkor  chidamliligiga  ta’sir  ko’rsatadi. 
Ularni  bajarish  paytida  YUQS  160-190  zarb/daq.  gacha  etadi.  Uzoq  vaqt  davom 
etadigan  kam  shiddatli  mashqlar  umumiy  chidamlilikning  takomillashishiga  ta’sir 
etadi, YUQS- 130-160 zarb/daq. 
M.A.Godik  (1987)  ma’lumotlariga  ko’ra,  mashqlarning  YUQS  bo’yicha 
yo’nalishini qayd qilishda ularning ketma-ketligini hisobga olish lozim. Bu ketma-
ketlik mashg’ulot boshidagi xuddi shu mashq bilan solishtirganda, uning yakunida 
YUQS  ning  nisbatan  20-30%ga  oshishiga  imkon  beradi.  Birinchi  holda  yuklama 
umumiy  chidamlilikning,  ikkinchi  holda  tezkor  chidamliligining  rivojlanishiga 
ta’sir ko’rsatadi. 
Yuklamaning  koordinatsion  murakkabligi.  Bu  tavsif  mashg’ulot  yuklamalarini 
kamida  ikkita:    oddiy  (raqib  qarshiligisiz,  kam  tezlikda  va  h.k.)  va  murakkab 
(musobaqa  sharoitlariga  yaqinlashtirilgan  holda)  guruhlarga  taqsimlashni  nazarda 
tutadi.  Mashg’ulotlarda oddiy va murakkab texnik harakatlarni nazorat qilib borish 
zarur. 
Oddiy texnik harakatlarga dast ko’tarishlar, siltab ko’tarishlar, ushlab olishlar, 
ushlab  olishlardan  chiqib  ketish,  oddiy  hujum  harakatalari  (HH)  kiradi,  ya’ni 
hujum darhol usul tarkibidan boshlanadi. 

---

Murakkab  texnik  harakatlarga  murakkab  hujum  harakatlari  (MHH),  ya’ni 
taktik  tayyorgarlik  usullari  bilan  hujum  harakatlari  va  usullar  kombinatsiyalarini 
qo’llab hujum qilish), himoyalanishlar, qarshi usullar, usullar bog’lanishlari, ya’ni 
ikki  usul  birikmasidan  (birinchisi  tik  turishda-  parterda  boshlanadi,  ikkinchisi