Куракли насослар турлари режа: Кириш

Нacoc ва турбиналар учун Эйлер тенгламаси

Насослардаги каби турбиналарда ҳам асосий қисм иш ғилди-раги бўлиб, у суюқлик энергияси ёрдамида ҳаракатга келади. Бунда турбинадан ўтаётган суюқлик унинг куракларига маълум куч таъсирида босим беради ва унинг айланма ҳаракат килишига сабаб бўлади. Бу ҳаракат эса кейин-чалик генератор роторини айлантиради. Гидравлика бўлимидаги каби насос ва турбинадаги ҳа ракатни ҳам бир ўлчовли ҳаракатга келтириб, иш ғалдирагидаги, суюқлик массасининг ҳаракати элементар оқимча ҳарака-тига ўхшатиб қаралади.

Айтилган усул билан марказдан қочма насос учун тенгламани 1755 й. Л.Эйлер чиқарган бўлиб, кейинчалик куракли машиналар назариясида асосий тенглама деб атала бошлади, сўнгра у турбиналар ва бошқа тур-даги куракли машиналарга ҳам қўлланила бошлади. Эйлер тенгламаси иш ғилдирагининг геометрик ва кинематик характеристикаларини насос ҳо-сил қилган босим билан боғлайди. Бу тенглама қуйидаги иккита масалани ҳал қилишга ёрдам беради:
1) берилган сарф ва ҳосил қилиниши керак бўлган босим бўйича иш ғилдираклари сони ва унинг ўлчамларини топиш;
2) берилган иш ғилдираги ва валнинг айланиш сони бўйича сарф ва ҳосил бўладиган босимни ҳисоблаш.
Тенгламани чиқаришда:
1) куракларнинг чеклилиги ҳисобга олинмайди;
2) кураклар орасидаги барча каналдан ўтаётган суюқликлар бир хил шароитда оқади деб қаралади. Ана шундай соддалаштиришлар билан ҳисобланишига қарамай натижа жуда тўғри чиқади.

расм. Иш ғилдираги олинган назарий босимга доир схема

Энди, марказдан қочма насос иш ғилдирагини ҳосил қилган босими-ни ҳисоблаймиз. Бунинг учун ғилдирак каналларидан бирини (расм) кўрамиз, Суюқлик сўриш трубасидан каналга с₁, тезлик билан келади. Назарий ҳисоблашда йўқотиш бўлмасин учун у каналга "гидравлик зар-басиз" киради деймиз. Бу деган сўз, киришдаги тезлик с₁ катталиги ва йўналиши бўйича каналнинг бошланишидаги абсолют тезликка, яъни ай-ланма тезлик u₁ ва куракка нисбатан нисбий тезлик , лардан тузилган паралле­лограмм диагоналига тенг. Каналдан чиқишда суюқликнинг абсо­лют тезлиги c₂, айланма тезлиги u₂ нисбий тезлиги бўлади. Киришда босим p₁ чикишда p₂ бўлса, у ҳолда каналнинг кириш ва чиқиш кесимлари учун Бернулли тенгламаси қуйидагича ёзилади:

бу ерда h_1-2 — икки кесим орасидаги гидравлик йўқотиш; Н_к— каналдаги ҳаракат вақтида марказдан қочма куч ҳисобига босимнинг ортиши.
Босимнинг энергетик маъносини назарга олсак, Н_к марказдан қочма куч ҳисобига ҳосил бўлган энергияни билдиради. Бу энергия кинетик энер-гиянинг кўп ортиб, потенциал энергия (босим энергияси) нинг кам ортиши ёки потенциал энергия кўп ортиб, кинетик энергия кам ортиши кўрини-шида намоён бўлади. Биринчи ҳолда иш ғилдирагини актив, иккинчи ҳолда эса реак­тив дейилади. Бундай номланиш турбиналарда кўпроқ қулланилади (актив ва реактив турбиналар). Активликнинг чегараси p₁=p₂, тенгликнинг бажарилиши, реактивликнинг чегараси эса
нинг бажарилиши билан баҳоланади.
Марказдан қочма куч ҳосил қилган энергия унинг r₂ — r₁ масофада бажарган солиштирма (бирлик оғирликдаги суюқлик учун) ишга тенг бў-лади. Агар иш ғилдирагининг бурчак тезлиги бўлса, у ҳолда оғирлиги G, массаси т бўлган суюқлик заррасига таъсир қилувчи марказдан қочма куч ёки га тенг бўлади. У ҳолда r₂— r₁ масофада бажарилган иш

га тенг. Бурчак тезлиги нинг радиус r га кўпайтмаси айланма тезлик u га тенг, шунинг учун

Бу холда