Kuntug`mish

Movlono Lutfiy

Lutfiy – o`zbek adabiyotining XVasr ikkinchi yarmigacha bo`lgan davralardagi eng mashhur lirik shoir. Shuning uchun ham zamonasining ahli adabi va ahli fuzalosi uni “malik ul-kalom”, ya’ni “so`z podshosi” deb e’zozlagan.

Alisher Navoiy e’tirofi

• “Movlono Lutfiy o`z zamonasining malik ul-kalomi erdi., forsiy va turkiyda naziri yo`q erdi… va turkcha devoni ham mashhurdir…”
• Alisher Navoiy “Majolis un-nafois”dan

Lutfiy vatani

• “… To`qson to`qqiz yoshida olamdin o`tdi.Qabri Dehikanordadur., o`z maskani erdi…”
• Bundan shoir Hirotda tug`ilib o`sgani, o`zi yashagan Dehikanor degan qishloqda dafn etilganini bilib olamiz.

Navoiy va Lutfiy

• Lutfiy 99 yil umr ko`rgan. U vafot etganda Alisher Navoiy 24 yoshda edi.

Turkiy devoni

• Bizgacha Lutfiy turkiy devonining XVI-XX asrlar mobaynida ko`chirilgan jami 33 nusxasi yetib kelgan. Bu qo`lyozmalar dunyoning turli shaharlaridagi e’tiborli kutubxonalarida saqlanadi.
• Olimlarning hisob-kitobiga ko`ra shoir merosining umumiy miqdori 2 ming 774 baytdan ortiq. Buning 2086 baytini , ya’ni 605ga yaqinini g`azal janri namunalari tashkil etadi.
• Shoir g`azal janridan tashqari, qit`a, ruboiy, tuyuq va fard janrlarida ham ijod qilgan.

Lutfiy lirikasi

• Sensen sevarim xoh inon, xoh inonma,
• Qondur jigarim, xoh inon, xoh inonma.
• Hijron kechasi charxi falakka yetar , ey Moh,
• Ohi saharim, xoh inon, xoh inonma.
• Qofiyasi:
• Sevarim, jigarim, saharim
• Radifi:
• Xoh inon , xoh inonma

Shoirga ehtirom

• Xalqaro Bobur jamg`armasi tashabbusi bilan 2006-yili Hirot yaqinida joylashgan Dehikanor qishlog`idagi Lutfiy qabri aniqlashtirilib, u yerda o`zbek milliy uslubida ayvonli yangi maqbara bunyod etildi.
• Ko`z yoshim tuproq ila gar qotila,
• Kelmagayman javridin, haqqo, tila.
• G`amzasi o`lturdiyu ul bexabar,
• Men agar o`lsam, ne g`am ul qotila?!

Lutfiy she`riyatidagi ayrim so`zlar izohi

• Tamanno-orzu
• Xirad-aql
• Qamar-oy
• Kalom-so`z
• Gisu-soch
• Shabgir- tong, sahar
• Qotila-qo`shiladi, qoriladi
• Haqqo, tila-Xudoyo tilasang ham
• Qotila-qotilga
• Anbarbor- xushbo`y hidlarga to`la

Lutfiy lirikasining asosiy mavzusi muhabbatdir.Shoir mana shu umrboqiy mavzu atrofida hayot go’zalligidan zavqlanish,odamiylik,yuksak insoniy fazilatlar:mehr-muhabbat,vafo va sadoqat kabilar haqida keng mushohada yuritadi:

• Lutfiy lirikasining asosiy mavzusi muhabbatdir.Shoir mana shu umrboqiy mavzu atrofida hayot go’zalligidan zavqlanish,odamiylik,yuksak insoniy fazilatlar:mehr-muhabbat,vafo va sadoqat kabilar haqida keng mushohada yuritadi:
• “ Haq ul kunkim jamoling bor etibdur ,
• Jahon husnin borin senga beribtur... “

Lutfiy g’azallarida xalq maqollari,obrazli iboralar,urf-udumlar va xalq ertaklaridan lavhalar, hikmatli so’zlar tez-tez uchrab turadi.Shoirning “Bir gul qanikim,ollida yuz xor topilmas”,”Sevingandan gul o’z o’rniga sig’mas”,”Yo meni tuproq yo risqi parishon tortadur” kabi misralari bunga misol bo’la oladi.
Shoir ijodida istiora,talmeh,tanosib,isroil masal kabi badiiy tasvir vositalari keng uchraydi:
Bir juzviki Yusufga tegib erdi,chu bordi,
Oning uchun ul ham sanga meros qolubdur (talmeh)
Ayog’ing’ tushar har lahza gusi,
Masaldirkim:Charog’ tubi qorang’u” (isroil masal)
E'tiboringiz uchun rahmat!