Kuntug`mish

Surxondaryo viloyati uzun tumani 18-sonli umumta’lim maktabi ona tili va adabiyot fani o`qituvchisi Xolova Hayitoyning 8- sinflar uchun ona tili fanidan “Gapning ifoda maqsadiga ko`ra turlari” mavzusida tayyorlagan dars ishlanmasi slaydi

Yoningizda qanday badiiy kitob bor? Keling, badiiy asarlar nomi yashiringan rebusni yechaylik

Yangi mavzu

• Gapning ifoda maqsadiga ko`ra turlari
• Kitoblar jonsiz, ammo sodiq do`stlardir.
• O`quvchilar, orangizda eng ko`p kitob o`qiydigan do`stingiz kim?
• Kitobni asrang.
• Qani endi, katta kutubxonam bo`lsa!

Bilib oling

• Har bir gapda ma’lum bir maqsad, niyat yoki his- hayajon ifodalanadi.
• So`zlovchi biror narsa yoki voqea –hodisa haqida xabar qiladi, yoki o`ziga noma’lum bo`lgan narsa, voqea-hodisa haqida ma’lumot olishni istaydi. Tinglovchiga biror ishni bajarish bo`yicha buyruq-xitobini bildiradi.Gaplar ana shu maqsadlarga ko`ra turlicha quriladi: o`ziga xos grammatik qurilishga ega bo`lib, alohida ohang bilan talaffuz etiladi.

Yodda tuting

• Gapning ifoda maqsadiga ko`ra turlari:
• Darak gaplar.
• So`roq gaplar.
• Buyruq gaplar.
• Istak gaplar.
• Darak, so`roq, buyruq, istak gaplar egali va egasiz, yig`iq va yoyiq, sodda va qo`shma shaklida bo`lishi mumkin

• 1-topshiriq. Berilgan gaplarni darak, so'roq, buyraq va istak mazmunlarining ifodalashiga ko'ra gurahlab yozing. Darak, so'roq, buyruq yoki istak mazmunini gaplarda qanday vositalar yuzaga keltirayotganini ayting.
• Mana senga qog'oz bilan qalam, shunga sen bitta e’lon yozasan. (M.Ism.)
• 2. Tog' qushlarining sayrashi qo'ylarning ma’ragan ovozlariga jo'r bo'lmoqda. 3. Shohim, Alisherga ozor bermang, u buyuk odam! (U.)
• 4. Xo‘sh, sen o‘tkazadigan tajriba nimani isbot qilishi kerak? (A.Q.)
• 5. Akalari ham, Oyqizning o‘zi ham shu uyda o'sgan. (Sh.R.)
• 6. Qani hamma xotin ham
• sizday bo‘lsa... (A.Q.)
• 7. Shu choqqacha qaysi burchakda mog‘or bosib yotgan edingiz? (A.Q.)
• 8. Qani til bo‘lsa~yu, u bilan suhbatlasha qolsa! (O.)

2-topshiriq. Namoyish qilindi, tomosha qildingizmi, o‘qib chiqing, bilsa edi fe’l shakllarini kesim vazifasida qo'llab, gaplar tuzing va ular gapning ifoda maqsadiga ko'ra qaysi turiga kirishini ayting.

• 102-mashq. Rasm asosida dialogli matn yarating, so'ng undagi gaplami darak, so'roq, buyruq va istak gaplarga ajrating.

• 103-mashq.
• Uyga vazifa. Kela qolsa edi, yugurasizmi, chopib ketdi, ko‘rib keling so‘z shaJkllarini kesim vazifasida qo'llab gaplar tuzing. Ulaming mazmimidagi farqlarini ayting.