Havoli avtomatik uzgichlar Havoli avtomatik uzgich (avtomat) — elektr zanjirida o'ta yukl nish yoki qisqa tutashuv sodir bo'lganida yoki kuchlanish qiyrm ruxsat etilmagan darajada kamayib ketganida yoki kuchlanish to'l yo'qolib qolganda elektr qurilmalarni avtomatik ravishda tarmoqd; uzuvchi apparat. O'chirish jarayonida kontaktlari orasida hosil bo'kladigan elektr yoyi muhit havosida so'ndirilgani uchun bu avtomatlar havoli avtomatlar deyiladi.
Avtomatik uzgichlarning kontakt tizimining yoy so'ndiruvchi kontaktlari yuqori haroratli elektr yoy ta'sirida ko'proq ishdan chiqadi. Ishdan chiqqan kontaktlarning belgilari ularning kuyishi, yonishi va yedirilishi tarzida namoyon bo'ladi. Uncha qattiq kuymagan ishchi kontakt yuzasidan kuygan qismlari mayda tishli egov yordamida sidirib tashlanadi. Qattiq kuygan kontaktlar yuzasidan misning kuygan qismlarining iloji boricha kamroq qismini olib tashlashga harak qilinadi. Kontakt o'lchamlarining 30% dan ko'p qismi sidirib olin; digan hollarda shikastlangan kontaktlar yangisi bilan almashtirilac
Avtomatik uzgichlarning uzoq vaqt davomida ulanish va o'chiri: amallarining juda ko'p bajarilishi natijasida kontaktlari yeyilishi bite bir qatorda rostlanishi ham buziladi, bu esa o'z navbatida kontak laming o'ta qizishiga olib keladi va kontaktlar tez ishdan chiqad Avtomat kontaktlar tizimini rostlash amali ta'mirlash jarayoninir eng mas'uliyatli amali bo'lib, bu amalning sifatli bajarilishi avtomat-ning ta'mirdan so'ng uzoq muddat normal ishlashini ta'minlaydi.
Kontaktli tizim shunday rostlanishi kerakki, yoy so'ndiruvchi kontaktlarning bir-biriga tegishi vaqtida qo'zg'aluvchi va qo'zg'almas kontaktlar orasidagi oraliq 5 mm dan kam bo'lmasligi kerak, oraliq kontaklarning bir-biriga tegish vaqtida bosh qo'zg'aluvchi va qo'zg'almas kontaktlari orasidagi oraliq 2,5 mm dan kam bo'lmasligi kerak. Rostlangan avtomatik uzgich ulangan holatda bosh kontaklar orasidagi oraliq qiymati 2 mm dan kam bo'lmasligi kerak. Avtomat o'chirilgan holatida yoy so'ndiruvchi kontaktlar orasidagi masofa 65 mm dan kam bo'lmasligi kerak.
Avtomatik uzgichlarni ta'mirlash dasturida kontaktlarning boshlang'ich va oxirgi bosii sh kuchlarini rostlash amali ham bor. Hamma kontaktlarning boshlang'ich va oxirgi bosilish kuchlari qiymatlari pasportida keltirilgan qiymatlardan 10% gacha farq qilinishiga ruxsat etiladi.
Avtomatik uzgichlarni ta'mirlash vaqtida uzuvchi richaglarning to'g'ri turishi va richag vali bilan ajratuvchi moslama orasidagi tirqish talab etilgan masofada bo'lishiga alohida e'tibor berilishi kerak. Ri-chaglar qiyshiq va surilgan holda bo'lishi kerak emas. Richag bilan ajratuvchi moslama orasidagi masofa 2—3 mm bo'lishi talab etiladi. Ta'mirlash jarayonida blok kontaktlarning holatlari ham ko'zdan kechiriladi. Ta'mirlangan avtomat harakatlanuvchi qismlarining yengil harakatlanishi tekshiriladi va buning uchun avtomat 10—15 marta knopkasini bosib ishga tushirilib va o'chirilib ko'riladi. Ta'mirlash ishlari to'g'ri bajarilganligini tekshirish maqsadida avtomat yuklanishsiz tarmoqqa ulangan holda va to'liq yuklanish ostida 10—15 marta ishga tushirilib va o'chiriladi. O'chirish tokla-rini talab etilgan qiymatlari uchun rostlovchi qurilmalari sozlanadi va tekshiriladi, so'ngra apparatni ishlab chiqargan korxonaning belgilagan dasturi asosida avtomat to'liq sinovdan o'tkaziladi.