Kritik sohasida gipertovushning tezligi va yutilishi

Tajriba natijalari va nazariy hisoblashlarni taqqoslash.

Dastlab gipertovush tezligi holatini kritik va maxsus nuqta yaqinida tahlil qilamiz, keyin yutilishning tajriba natijalari va nazariyaga bog’liq qiymatlarini taqqoslaymiz.

Gipertovushning konsentratsiya fluktuatsiyasiga bog’liqlik holatda sochilishi gipertovush tezligining o’zgarishiga ta’sir qilmaydi. [19-20] ishlarda ko’rilgan tovush tezligi mexanizmi ifodasi quyidagicha:



funksiya [20] integral formasi keltirilgan. diapazonda ga proporsional.

Ifodalar ko’rsatadiki kvadrat qavs ichidagi ikkinchi ifoda keyingisiga nisbatan ancha kichik. Shuning uchun

B^-1ning konsentratsiya va temperaturaning kichik qatlamlanishsohasiga bog’liqligi (22) kabi bo’ladi va ifodaning birgina hadi mavjud ∆T da p ga bog’liq.

Bizning eritma uchun ∆T(P) o’lchanadi, lekin α- pikolin uchun D₂O eritma uchun u analogik ko’rinishi quyidagicha:

(27) p₀=208 atm, [22,26].

Bizning jarayonda analogik ko’rinish ∆T(c_x) [9,10] ga bog’liq bo’ladi. Gvayakol glitserin uchun ∆T(P) analogik ko’rinishi (27) kabi aniqlaymiz.

(28) va (29) ni (26) ga qo’yib (30) ni hosil qilamiz.

- korrelyatsiya radiusi kritik indeksi 3 -2<0

Bunday holatda doimiy temperaturada gipertovush tezligining (konsentratsiyaga bog’liqligi) bir tekis o’zgarish fonida konsentratsiyaga bog’liq bo’ladi, gvayakol glitserinning kritik konsentratsiyasida maksimum kuzatiladi. Gipertovushning konsentrtsiyaga bog’liqlik hususiyati o’zgaradi.

Bu maksimumning kengligi kamayadi, kattaligi esa kritik temperatura yaqinida ortadi. Bunday hususiyat ya’ni gipertovush tezligining konsentratsiyaga bog’liqligi oldinroq kuzatilgan.[27]

Gipertovush yutilish koeffitsiyentining o’lchangan qiymatlari nazariy va tajribaviy hisoblashlarni sifatiy va miqdoriy taqqoslashni talab qildi. Bu holatda nazariy (17)- (24) formula bilan hisoblangan nazariy qiymatlar va gvayakol glitserinning ∆T=7,27 ⁰C va ∆T=0,062 ⁰C hokazo ikkilangan kritik nuqta va maxsus nuqtadagi qiymatlari kuzatiladi.

Qulaylik uchun nazariy hisoblashlar α(T) ga bog’liq formula orqali (17)- (24) formulalar quyidagicha temperaturaga qo’yiladi:

Bunday holatda va α(T) umumiy to’liq yutilish kritik fluktuatsiya bilan quyidagicha bog’liq bo’ladi. (16) va fonli yutilish α_B(T) orqali ifodani hosil qilamiz:

Aniqlaymizki agar oddiy fonli yutilish o’zini kritik fluktuatsiyadagi yutilish kabi tutsa unda α_B(T) effektivli, fonli yutilish deyishimiz kerak. Yutilishdan tashqari boshqa (qovushqoq suyuqliklar relaksatsiyasi) mexanizmlari sabab bo’ladi. Shuning uchun kritik sohadan tashqari T-T_U>7⁰C va T_L-T>7⁰C da effektivli fonli yutilish α_B(T) tajribaviy nuqtalar bilan kuzatilgan.

Approksimatsiya va tajriba natijalari eng kichik kvadrat miqdor usuli bilan logarifmning chiziqli bog’liqligi orqali kritik yutilish kuzatiladi.

Logarifmda (31)dagi temperaturalar olingan. (33) ifodadagi kiritilgan va muhitning sindirish ko’rsatkichi n₁, hisoblash zarur bo’lgan kattalik q, turli aralashmalar va turli temperaturalar uchun [11- 14] muhim tuziladi.(”7,28” qatlamlanish soha kengligi )

∆T=7,28 ⁰ C da va ikkilangan kritik nuqtadagi eritmada

Bu yerda V_0L va V_0U gipertovushning TL va T>T_U dagi tezliklari. Temperaturaga bog’liq kattaliklar orqali turli temperaturalarda quyidagicha yoziladi:

Ko’rinadiki agarda konsentratsiya hajmiy bo’laklarda o’zgarsa hamma qiziqtirayotgan 33⁰C0C temperatura intervalida kattalikning temperaturaga bog’liqligi quyidagicha kelib chiqadi: [27]

T yozilgan joylar ⁰C (34) dan zichlik farqi bilan quyidagini yozishimiz mumkin:

Bu yerga (35) ifodani qo’ysak (T) kattalikning yuqori ifodasi kelib chiqadi va ifodaning temperaturaga bog’liqlik empirik ifodasi kelib chiqadi.

Approksimatsiya qiymati va tajriba natijalari 3°- rasmda ∆T=7,28 ⁰C da keltirilgan va 3b- rasmda eritma uchun ikkilangan kritik nuqta uchun keltirilgan va (32) ifoda bilan γ va B₀ aniqlangan.

Eritmaning maxsus nuqtasi uchun approksimatsiya orqali (31) ifoda temperaturaga bog’liq ifodasi yana quyidagicha yoziladi:

a₂ parametr maxsus nuqta va ikkilangan kritik nuqta orasidagi masofa C_x o’qdagi (1- rasm) oldin bu kattalik uncha muhim bo’lmagan va o’rtacha kvadratik approksimatsiya kattaligi deb olingan. va n kattaliklar ham eritmalarning ikkilamchi kritik nuqtasi uchun shunday bo’lgan va gipertovush tezligi quyi va yuqori maxsus nuqta uchun [14] kabi o’zini namoyon etadi. Approksimatsiya qiymati 4- rasmda ko’rsatilgan. (10) va (19) formuladan ko’ramizki tovishning susayishi sharsimon fluktuatsiya orqali sochilish kattaligi

hisobiga va kattalik sochilish koeffitsiyenti r ortsa kamayadi. da sochilish koeffitsiyenti maksimumga erishadi, keyin kamayadi. [28]

Shuning uchun tajribaviy nuqtalar da approksimatsiyada e’tiborga olinmagan . (3- rasm)

Approksimatsiya natiajsida γ kritik indekslar olindi unga ko’ra γ: γ= 1,14 0,21

Eritma uchun ∆T= 7,28 ⁰C da γ= 0,9 0,21 ga teng bo’ladi, ikkilangan kritik nuqta uchun, maxsus nuqtada eritma uchun γ=1,03 0,10

Bu ifodalar nazariy ravishda (17)- (19), (23), (24), (32) formulalar bilan hisoblangan.
Xulosa.

Bu ishda gipertovushning tezligi va yutilish koeffitsiyenti yopiq qatlamlangan soxada, ikkilangan kritik nuqtada va maxsus nuqtada o’rganilgan va gipertovushning yutilish koeffitsiyenti kritik va maxsus nuqtada birdan ortib ketadi. Nazariy kuzatilgan va gipertovushning kritik sohada hususiyati sochilishning asosiy mexanizmi konsentratsiya fluktuatsiyasi. Tajriba natijalari nazariy formulalar bilan taqqoslanganda bir-biriga mos keladi.