Kredit turlari

O’zbekistonda ipotekaviy kreditlash jarayoni⁶⁹

Agar xususiylashtirilgan kvartira birinchi marta sotilayotgan bo’lsa, bunday kvartiralarda Davlat mulki kumitasidan ma’lumotnoma bo’lishi kerak.

O’tgan yillar mobaynida ba’zi fuqarolar mamlakatdan tashqariga chikib ketgan va uzlarining roziligi talab kilinishini bilmagan bo’lishlari mumkin. Birok, bunday rozilik hozir, ko’chmas mulkni olish-sotish chogida zarur bo’ladi.
Hozirgi paytda O’zbekistonda ham ko’chmas mulk agentliklari bilan birga ipoteka dasturlarini amalga oshirayotgan kredit tashkilotlari paydo bo’ldi. Bu tashkilotlar konkret bankning talablarini biladi va g’oyat kiska muddatlarda kerakli variantni topa oladi. Yuqoridagilarga asoslangan holda aholi tomonidan ipoteka kreditlarini olish tartibi quyidagi ketma-ketlikda keltirilgan.



⁶⁹ Chizma muallif tomonidan O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning mamlakatimizni 2013 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2014 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi asosida tuzuldi. 2014 yil 17 yanvar. Toshkent shahri

1. 
   QQI IKning tegishli filialiga murojaat qilib, namunaviy loyihani tanlaydi va dastlabki shartnoma tuzadi.
   
2. 
   Loyiha qiymatining kamida 25% miqdoridagi mablag’ni omonatga qo’yib, kredit olish uchun tegishli hujjatlarni bankka taqdim qiladi.
   
3. 
   Bank tomonidan dastlabki badal qo’yilganligi va kredit ajratishga ijobiy xulosa berilgandan so’ng QQI IK xududiy filiali bilan uy-joy qurilishi uchun asosiy shartnoma imzolanadi.
   
4. 
   QQI IK bilan tuzilgan shartnoma asosida qurilish bosqichma bosqich moliyalashtiriladi. Bunda avval 25 foiz avans to’lovlari, ular moliyalashtirilgandan so’ng kredit, so’ngra yakuniy to’lov summalari yo’naltiriladi.
   
5. 
   Ob’ektni davlat qabul qilish komissiyasi tomonidan qabul qilinadi va uy-joy egasiga topshiriladi.
   

Shuni aytish kerakki, xaridor bilan sotuvchi va rieltorlik agentligi o’rtasidagi shartnomalar shartlarni batafsil bayon kilgan holda fakat yozma shaklda tuzilishi kerak (O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 108-109-moddalari).
O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksida buyurtmachi bilan ijrochi o’rtasidagi pulli shartnomalarning bunday turini 703-708-moddalar tartibga soladi. Bunday shartnomalar amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan bo’lsagina mutlako qonuniy bo’ladi.
Kredit muassasasi bilan hamkorlik qiladigan rieltorlik agentligining vazifalari sirasiga ham qarz oluvchining hohish-istaklariga muvofiq, ham bank talablariga muvofiq kvartira yoki boshqa uy-joyni izlash, shuningdek zarur hujjatlarni to’plash kiradi. Rieltor turar joy ob’ekti bo’yicha hujjatlarni bank kredit bulimining xodimiga takdim etadi, bitim parametrlarini (rejalashtirilayotgan notariat sanalarini, ruyxatga olish Hisobidan chikarishni, hisob-kitob qilish tartibi va xokazolarni) aniqlashtiradi.
Banklar qarz mablag’lariga sotib olinadigan uy-joyga qo’yiladigan talablar qarz oluvchining o’ziga foyda keltiradi. Chunki mijoz o’zi qo’ygan depozitiga bankdan past darajada bo’lsada foizli daromad olishga haqlidir.
Respublikamizda ipoteka krediti berish yosh oilalarga uy-joy qurish va rekonstruktsiya qilishga beriladigan iste’mol krediti O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilgan va ularning iste’molchilik extiyojlarini qondirishga mo’ljallangan tovarlar, ishlar va xizmatlarni sotib olish uchun jismoniy shaxslarga beriladigan kreditdir.
Iste’mol krediti qarz oluvchi tomonidan, butun kreditlash davrida bankdagi garov depozitiga pul mablag’larini garov ta’minoti sifatida omonatga qo’yish sharti bilan, sotib olinadigan tovar (ishlar, xizmatlar)ning to’liq qiymati miqdorida beriladi.
Kreditning maksimal summasi - eng kam ish haqining 500 miqdoridan oshmaydi; Kreditlash muddati - uzog’i bilan 3 yil;
Foiz stavkasi - yiliga 14% dan 17% gacha (yosh oilalarga 11%dan 14 %gacha);
Kredit ta’minoti bo’lib uchinchi shaxslar kafolati, mulk (shu jumladan kredit hisobidan xarid qilinadigan mulk) garovi hamda pul mablag’larini olish huquqlari garovi va qonunlarda ko’zda tutilgan boshqa usullar hisoblanadi.
Yosh oilalar (har birining yoshi ZOdan oshmagan, birinchi marotaba nikohdan o’tgan er- xotinlar) uchun iste’mol kreditlari bo’yicha olti oylik imtiyozli davr belgilangan bo’lib, bu davr mobaynida kredit bo’yicha asosiy qarzni so’ndirish muddati cho’ziladi.
Kredit olish uchun qarz oluvchi Bankka quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:

1. 
   kredit berilishi to’g’risida ariza;
   
2. 
   qarz oluvchining shaxsini va yashash joyini tasdiqlovchi pasport yoki boshqa hujjat;
   

5. 
   qarz oluvchining daromadini belgilangan tartibda tasdiqlovchi ish joyidan ma’lumotnoma, yoxud qarz oluvchining ko’radigan daromadini yoki uning mavjud bo’lgan mablag’larini hujjatli ravishda tasdiqlovchi boshqa hujjat.
   

Yosh oilalarga beriladigan ipoteka uy-joy kreditlari - bu O’zbekiston Respublikasi fuqarolariga sotib olinadigan ko’chmas mulkni garovga qo’yish sharti bilan beriladigan kreditlardir. Ipoteka kreditlari quyidagi maqsadlarda beriladi:

-Turar joy binosini yoki ko’p qavatli binodagi kvartirani sotib olishuchun;

-Turar joy binosi qurilishi uchun;
-Turar joy binosini rekonstruktsiya qilishuchun.
Ipoteka kreditining maksimal miqdori yakka tartibdagi turar joy binosini rekonstruktsiya qilish yoki ko’p qavatli uyda kvartira sotib olish uchun eng kam ish haqining ko’pi bilan 2500 baravari miqdorida;

• 
  yakka tartibdagi uy-joyni qurish va sotib olish uchun
  
• 
  eng kam ishhaqining, ko’pibilan, 3000 baravari miqdorida belgilangan.
  

Kredit yosh oila toifasidagi qarz oluvchilarga 15 yilgacha va qolgan toifadagi qarz oluvchilarga 10 yilgacha muddatga beriladi.
Foiz stavkasi yiliga 8% dan 18% gacha (yosh oilalarga 9%dan 14%gacha). Kredit sotib olinayotgan (qurilayottan, rekonstruktsiya qilinayotgan) uy-joyning oldi-sotti shartnomasi (qurilish yoki rekonstruktsiya smeta qiymati) bilan belgilangan qiymatidan ko’pi bilan 75% miqdorida beriladi.
Qarz oluvchi ipoteka kreditini olish uchun sotib olinayotgan uy-joy qiymatidan yoki qurilayotgan yoxud rekonstruktsiya qilinayotgan uy-joyning smeta qiymatidan kamida 25 foizi miqdorida o’z mablag’-lariga ega bo’lishi shart. Berilayotgan kreditning ta’minoti kredit summasi- ningkamida 125%ini tashkil etishi lozim.
Yosh oilalar uchun uch yillik imtiyozli davr belgilanadi. Uy-joy binosini (ko’p qavatli uydan kvartirani) sotib olishga kredit olish uchun qarz oluvchi quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:

1. jadval Mamlakatda yosh oilalarning uy-joy va maishiy sharoitlarini yaxshilash maqsadida