Kredit-iqtisod

III. Inson tabiati: yaxshi yoki yomon?  

Abu  Ali  ibn  Sinoning  fikricha  inson  “tabiat  ustida”  tug‟ilgan  va  yomondan 

ko‟ra  yaxshiga  ko‟proq  intiluvchan  bo‟lsada,  tabiatdan  yaxshi  yoki  yomon 

bo‟lmaydi;  va  uning  insoniyati  tashqi  atrofdagi  imkoniyat  va  sharoitga  va 

o‟qitilishiga qarab o‟zgaruvchan bo‟ladi. Agar u yovuzlarga o‟rganib qolsa o‟zi ham 

yovuz bo‟ladi; va agar yaxshilarga ko‟nikib qolsa, yaxshi bo‟ladi. Bu borada Abu Ali 

ibn  Sino  shunday  deydi:  “Bola  ona  sutidan  ichgandan  so‟ng  u  tashqi  olamning 

malomatli ruhiyatlari va obyektional harakteristikalari tomonidan jalb qilnmay turib 

avval  ta‟limiy  va  ruhiy  mashg‟ulotlari  boshlanadi.  Yovuz  ruhiyatlar  yosh  bola 

qalbida juda tez ulg‟ayadi,  va tez orada yomon odatlar ustunlik qila boshlaydi; va 

so‟ngra uni ustidan hukmronlik qilishga intiladiga har qanday ta‟sirlar natijasida u 

o‟zini  ulardan  ajratish  yoki  ularga  bag‟ishlashni  bilmay  qoladi”.  Abu  Ali  ibn  Sino 

bunga  yana  shunday  deydi:  “barcha  ruhiy  harakteristika,  yaxshi  yoki  yomon,  ular 

erishiladi;  va  inson  uchun  yana  hech  qanday  aniq  harakterga  ega  bo‟lmaslik  ham 

hosdir;  va  uning  yuragi  uchun  ham  bu  o‟rinlidir,  u  o‟z  hoxishi  bilan  harakatlana 

olishi av o‟zi istamagan jihatlardan uzoqlasha olishi mumkin.”