Kredit-iqtisod


VI. Etika, Sabab, va Aqliy xulq



Download 8,74 Mb.
Pdf ko'rish
bet214/585
Sana03.01.2022
Hajmi8,74 Mb.
#315939
1   ...   210   211   212   213   214   215   216   217   ...   585
Bog'liq
Tarbiyaviy ishlar metodikasi

VI. Etika, Sabab, va Aqliy xulq 

Abu  Ali  ibn  Sino  ruhiy  harakterni  huddi  “qalbdan  harakatlarni  sokinlik  va 

eski hayollarsiz aniqlikda joylashuvi” deb hisoblagan. Bu shuni anglatadiki, harakter 

bu  faqat  yaxshi  hulq  uchun  tajriba  qilish  emas,  balki  har  qanday  kutilmagan  holat 

uchun  tayyorgarlik  ko‟rishdir  chunki  bu  holda  inson  ko‟nikib  qoladi  va  boshqa 

vaziyatda hech narsa qilolmaydi.  

Biz haqgo‟y odam deb gapirganda faqat rost gapiradigan odamga nisbatan 

aytamiz, va ajoyib tuhiy harakterga ham huddi shunday ta‟rifni ishlatsak bo‟ladi. Bir 

xil  usulda,  biz  yolg‟onchi  odam  deb  faqat  yolg‟on  gapiradigan  odamga  nisbatan 

aytamiz va shunga o‟xshab boshqacha harakterlilarga shu ta‟rif bo‟ladi. 

Inson  uchun  yana  shu  narsa  majburki,  agar  uning  qalbi  ruhiy  yovuzlikka 

duch kelsa, uning qarama qarshisini tushunib yetish uchun o‟z qalbini a‟lo himmat 

yo‟lidan  qalbini  u  yo‟lning  o‟rtasidan  borishga  majburlashi  va  unga  bu  yo‟lni 

o‟rgatishi lozim. 

 

 


152 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Barchasini  bir  qilib,  manziliy  nuqta  bu  sabab.  Qachonki  inson  bu  sababga 

itoat qilishni o‟rgangandagina, u tarbiyali va fazilatli bo‟lish yo‟lida bo‟ladi. Sabab 

bu yaxshi xulqni aniqlovchi, yo‟lning o‟rtasida aniqlangan sandartar, agar bir qo‟l 

bo‟lsa u boshqa bittasi bilan barobar bo‟lishidir. Sabab o‟zi har qanday ikkita yomon 

harakter  o‟rtasida  turgan  himmat  uchun  meyorni  aniqlay  oladi.  Sabab  fazilatlar 

o‟rtasidagi  garmoniyani  tenglashyirib  turadi,  demak,  hech  qaysi  bir  fazilat 

boshqasidan ustun bo‟lmaydi, va inson o‟z ruhiyatidagi barcha tenglikka bir fazilatni 

boshqasidan  orttirib  yubormasdan  erisha  oladi.  Bu  yerda  e‟tiborga  olish  kerakki, 

ruhiyat  va  etikaning  qiymatlari  avvalo  Qur‟onda  belgilangan  va  Payg‟ambarning 

barcha  amallari  inson  qalbining  chuqur  diniy  cheklovlariga  amal  qilgani,  Abu  Ali 

ibn  Sino  uchun  bu  sababning  barcha  yomon  ishlar  ustidan  hukmron  bo‟la  olshiga 

sabab  bo‟lgan.  Endi  shu  aniqki,  ruhiy  qiymatlarni  tushunish  uchun  Sababning 

shunchaki qabul qilinishi yetarli emas. Ularning ildizi yurakdan joy olishi, va “ruhiy 

his” inson tabiati strukturasining bir bo‟lagi bo‟lib qolishi juda ham muhim. 

Abu Ali ibn Sinoning fikricha, ahloq bu inson hayotida erishiladigan narsa, u 

birga  tug‟ilmaydi  balki  keyinchalik  unga  erishiladi,  va  uning  qanchalik  erishilishi 

insonning  „odat‟,  „taqlid‟,  „qo‟rquv‟  va  „donolik‟  haqidagi  niyatlariga  bog‟liq 

bo‟ladi.  Abu Ali ibn Sino ahloqqa erishish jarayoni tug‟ilgan go‟daklik vaqtidayoq 

boshlanadi,  chunki,  bolakay  yoshligidan  tug‟ilgandan  ko‟p  o‟tmay  qiyinchiliklarga 

duchor  qilinadi  va  bular  natijasida  uning  psoxologiyasiga,  va  etik  rivojlanishiga 

ta‟sir  o‟tkazadi  deb  hisoblagan.  Shu  sababdan  Abu  Ali  ibn  Sino  bolalik  va  u  bilan 

bog‟liq  hamma  narsaga  juda  qattiq  e‟tibor  bergan:  enaganing  ahloqi  va  tabiatiga, 

o‟qituvchisi, bola o‟qigan joydagi uning do‟stlari va raqiblari.

20

 

 


Download 8,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   210   211   212   213   214   215   216   217   ...   585




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish