Креатив фикрлаш ш. МирзиёЕв Бугун биз давлат ва жамият ҳаётининг барча соҳаларини тубдан янгилашга қаратилган инновацион ривожланиш йўлига ўтмоқдамиз

Унинг замирида оригиналлик, амалийлик, ноодатийлик ва эркинлик ётади. Шунингдек, креатив фикрлаш бир нарсага турли томондан ёндашишни англатади. Ҳар қандай инсон туғилганда креатив қобилият билан дунёга келади. Уни қайси йўлга йўналтириш ва ривожлантириш ўқитувчи зиммасига юклатилади. Демак, мактабда таълимнинг барча турларида ўқувчиларнинг креатив қобилиятини ривожлантиришга эътибор қаратиш баркамол авлодни тарбиялашнинг таянч нуқтаси бўлиб хизмат қилади.

Томас Эдисон

Томас Эдисон

“Креативлик – ғайриихтиёрий жараён”, – дейди. Креативлик шахс эга бўлган билимнинг кўпқиррали эканида эмас, балки янги ғояларга интилиш, ҳаётий муаммолаарни ечишда ноодатий ёндаша олиш, кутилмаган қарорлар чиқара олишда намоён бўлади. 

Креатив фикрлаш бизга муаммоларни ҳал қилишда ноодатий ечим топишга ёрдам беради. Бироқ биз уни танқидий фикрлаш билан адаштириб юбормаслигимиз, аксинча бизга имконсиз муаммоларни ҳал қилишда бир-бирини тўлдириб турувчи ечимларни топишда ёрдам берадиган “ака-укалар”дек қарашимиз керак.
Креатив фикрлаш инсонга XXI аср жамиятида муваффақиятли фаолият юритиш учун керакли бўлган муҳим компетенциялардан биридир. “XXI аср кўникмалари” ёки “XXI аср компетенциялари” деб аталадиган бу компетенциялар муттасил ўзгариб бораётган, биз билган касблар йўқолиб, янги мутахассисликлар пайдо бўлаётган, глобаллашган, мавжуд маълумот ҳажми ҳар сонияда бир неча баробарга ошиб бораётган, рақамлашган жамиятда мослаша олиш ва ўз ўрнини топиш учун жуда муҳимдир. Бу компетенциялар когнитив кўникмаларнинг юқори даражада ривожланган бўлишини, жумладан, мантиқий фикрлаш, солиштириш, таҳлил ва синтез, муаммоларга якка тартибда ва жамоа бўлиб ностандарт ечимлар топа олиш қобилиятларини тақозо қилади. Бу кўникмаларни ривожлантириш эса, ўз навбатида, анъанавий контентга асосланган педагогика ва баҳолаш усулларидан чекиниб, компетенцияга асосланган ўқитиш ва баҳолашни жорий қилишни талаб қилади.

Kreativ fikrlash fanining dorzabligi va maqsadi

Hozirgi glaballashuv sharoiti, istaymizmi-yo’qmi, bizning ishlash va yashash tarzimizni o’zgartirmoqda. Birinchidan, biz globallashish, 10 ifloslanish, moliyaviy inqirozlar yoki yangi epidemiyalar bo’ladimi, butun dunyoga ta’sir qiladigan murakkab muammolarga tobora ko’proq duch kelmoqdamiz. Ushbu muammolarni hal qilish bo’yicha harakatlarni muvofiqlashtirish uchun bizga ijobiy fikrlash va ijodiy g’oyalar kerak. Shaxsiy darajada globallashuv hayotning tobora tezlashib borayotgan sur’atini keltirib chiqaradi. Bizda juda ko’p ma’lumot mavjud, ammo bugun o’rgangan narsalarimiz ertaga osonlikcha eskirishi mumkin. Garchi tez o’zgarishlar ham yangi imkoniyatlar keltirsa-da, endi biz butun dunyo bo’ylab iste’dodli odamlar bilan raqobatlashishimiz kerak.
Ammo ijodiy fikrlash qobiliyatlari deganda nimani tushunamiz? Asosan, bu ikki narsaga bog’liq - tanqidiy fikrlash va ijodkorlik. Tanqidiy fikrlash aniq va oqilona fikrlashdir. Bu aniq va muntazam ravishda fikrlashni, boshqa narsalar qatorida mantiq va ilmiy fikrlash qoidalariga rioya qilishni o’z ichiga oladi. Ijodga kelsak, bu yangi va foydali g’oyalarni taklif qilish, muqobil imkoniyatlarni yaratishdir. Ushbu masalada fikrlash qobiliyatlarining ikkita xil usuli mavjud bo’lib, shu o’rinda siz quyidagilarni so’rashingiz mumkin: Qaysi biri muhimroq, tanqidiy fikrlash yoki ijodkorlik? Qisqa javob shundaki, ular bir xil darajada muhimdir. Muammolarni hal qilish uchun g’oyalarni taklif qilish uchun bizga ijodkorlik kerak, ammo bu g’oyalarni baholash va takomillashtirish uchun tanqidiy fikrlash kerak. Ular bir-birini to’ldiradi va insonlarni fikrlash qobiliyatini mukkamallik sari yetaklaydi.