Korxonalarda mehnatga haq to’lash

---

Korxonalarda mehnatga haq to’lash
Korxonalarda mehnatga haq to’lashni oqilona tashkil qilish xodimlar faoliyatini
rag’batlantirish, tayyor mahsulot va mehnat bozorida raqobatchilikni, rentabellikni va
○ mahsulotlarning daromadliligini ta’minlashi lozim. Mehnatga haq to’lashni
oqilona
tashkil etishdan maqsad
−uning hajmi va xodimning korxona xo’jalik faoliyatiga
mehnat faoliyatida qo’shgan hissasiga mos kelishini ta’minlash, ya’ni mehnat
o’lchami va iste’mol o’lchami o’rtasidagi mutanosiblikni ta’minlashdir.
Ish haqi - har bir xodimning sarflagan mehnati miqdori va sifatiga mos ravishda
taqsimlanuvchi va xodim tasarrufiga pul shaklida kelib tushuvchi milliy daromadning
bir qismidir. Ish haqi
−bu mehnat uchun mukofotdir.
Xodimlar mehnatiga haq to’lash ishlab chiqarish jarayoniga jalb qilingan
mehnat resurslarining bahosidir. Boshqacha qilib aytganda, ish haqi – bu, mahsulot
ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining korxona xodimlari mehnatiga haq to’lash
uchun sarflanuvchi qismidir.
Ish haqining nominal va real turlari mavjudNominal ish haqi
−bu xodimning ma’lum bir vaqt mobaynida bajargan mehnati
uchun hisoblangan va to’langan ish haqidir.
Real ish haqi
−nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo’lgan tovar va
xizmatlar miqdori; real ish haqi – bu, nominal ish haqining “iste’mol qobiliyati ”dir.
Korxonalarda ish haqi sohasidagi siyosatni ishlab chiqish va uni tashkil etishda
quyidagi tamoyillarni inobatga olish zarur:
* adolatlilik, ya’ni bir xil mehnat uchun bir xil haq to’lash;
* bajarilayotgan ishning murakkabligi va mehnat malakasi darajasini hisobga
olish;
* mehnatning zararli sharoitlari va og’ir jismoniy mehnatni hisobga olish;
* sifatli, sidiqidildan mehnat qilishni rag’batlantirish, yo’l qo’yilgan yo’qotishlar
yoki o’z majburiyatlariga mas’uliyatsiz yondashishni moddiy jazolash;
* mehnat unumdorligi sur’atini o’rtacha ish haqining o’sish sur’atlariga nisbatan
tezroq o’stirish;
* ish haqi miqdorini inflyatsiya sur’atlariga mos ravishda muvofiqlashtirish;
* mehnatga haq to’lashning korxona ehtiyojlariga to’liq javob beruvchi ilg’or
shakl va tizimlarini qo’llash.
Zamonaviy sharoitlarda korxonalarda mehnatga haq to’lashning turli tizim va
shakllari qo’llanilib, ulardan eng ko’p tarqalganlari sifatida ishbay va vaqtbay usulni
ko’rsatish mumkin.