Korxonalar iktisodiyoti va menejmenti 1-mavzu. Korxonalarning tashkiliy-huquqiy shakllari (2 soat)

2.Asosiy fondlar amortizatsiyasi va emirilishi

Asosiy fondlar jismoniy va ma’naviy jixatdan eskirishi mumkin.

Jismoniy (moddiy) eskirish - asosiy fondlarning birlamchi xislatlarini ishlab chiqarishda katnashishi natijasida yo‘kotishi va tabiiy eskirishida yuzaga keladi.

Ma’naviy eskirish - asosiy fondlarning kadrsizlanishi yoki texnik jixatdan muddatidan avval ish qobiliyatini yo‘qotishidir. Ma’naviy eskirish 2 xil ko‘rinishga ega:

" asosiy fondlar ularning ishlab chiqarish qiymatlari pasayishi natijasida kadrsizlanadi.

" asosiy fondlar fan-texnika taraqqiyoti ta’siri ostida yanada samaralirok fondlarning paydo bo‘lishi natijasida kadrsizlanadi.

Asosiy fondlarni qayta ishlab chiqarish, ya’ni jismoniy va ma’naviy jixatdan eskirgan asosiy fondlarning o‘rnini iqtisodiy to‘ldirish uchun korxona bu vositalar qiymatidan amortizatsion ajratmalarni ayirib tashlaydi xamda bu ajratmalar keyinchalik xarajatlar sifatida maxsulot tannarxiga kiritiladi.

bu erda:

N_a - to‘liq qayta tiklash uchun yillik amortizatsiya me’yori, %;

F_b - asosiy fondlarning boshlang‘ich qiymati, so‘m;

T_a - asosiy fondlarning me’yoriy xizmat vaqti, yil.

Yillik amortizatsiya ajratmalari (A_a) miqdori kuyidagicha aniqlanadi.

bu erda:

T_k – xizmat muddati davomida kapital ta’mirlashga sarflangan

xarajatlar;

M– modernizatsiya qilishga sarflangan xarajatlar.