Korxonalar faoliyatining tahlili va statistika asoslari

17.3. Qishloq xo’jalik mahsulotlari tannarxining tahlili

Hisobot davridagi bir birlik mahsulotning ishlab chiqarish tannarxini bazis davridagi (yoki rejalashtirilgan) tannarxiga solishtirib, mutlaq va nisbiy o’zgarishlari aniqlanadi. 1 s. mahsulot tannarxining o’zgarishi bevosita quyidagi omillar ta’siri ostida sodir bo’ladi:

1) 1 gektar ekin maydoni (yoki 1 bosh chorva moli) hisobiga sarf bo’lgan ishlab chiqarish xarajatlari hajmining o’zgarishi;

2) Hosildorlik yoki mahsuldorlikning o’zgarishi).

Ushbu omillar ta’sirini «Zanjirli bog’lanish» usuli orqali aniqlaymiz. Tannarx tahlilini o’simlikchilik mahsuloti misolida ko’rib chiqamiz. Tannarxning o’zgarishiga omillarning ta’sirini aniqlashdan oldin 1 s. mahsulotning shartli tannarxini aniqlab olish zarur. Shartli tannarx qanday aniqlanadi? Shartli tannarxni (Zsh) aniqlash uchun hisobot yilidagi 1 gektar ekin maydoni hisobiga sarf bo’lgan xarajatlar hajmini (IX₁) bazis yilidagi hosildorlik darajasiga (H₀) bo’lish kerak:

Tannarx tahlili quyidagi ketma ketlikda amalga oshiriladi.

Mahsulot tannarxining indeksi: -

Ushbu o’zgarishga omillarning ta’siri quyidagicha aniqlanadi.

1.,Bir gektar ekin maydoni hisobiga sarf bo’lgan ishlab chiqarish xarajatlari indeksi: :

2.hosildorlikindeksi: 

Ushbu omillar ta’sirlarining yig’indisi 1 s. mahsulot tannarxining umumiy o’zgarishiga teng shart..