Korxona buxgalteriya balansi va uning tarkibiy tuzilishi

Korxonaning 1991-yil 1-oktabrga balansi

Aktiv					Passiv
Bo’limlari	Yil boshi		Yil oxiri		Bo’limlari	Yil boshi	Yil oxiri
1. Asosiy vositalar va qo’yilmalar					1.O’z mablag’lari manbalari
2.Zaxiralar va xarajatlar					2. Kreditlar va boshqa qarzga olingan mablag’lar
3. Pul mablag’lari, hisob-kitoblar va boshqa aktivlar					3. Hisob-kitoblar va boshqa passivlar
Balans					Balans

Mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishining yangi bosqichga ko’tarilishi buxgalteriya balansini doimiy ravishda takomillashtirishni talab qiladi. Shuning uchun ham mamlakatimizda 1991-yildan amal qila boshlagan buxgalteriya balansini takomillashtirish zaruriyati vujudga keldi va bu 1997-yil amaliyotga joriy qilingan buxgalteriya balansida o’z aksini topdi. 1997-yil 1-yanvardan korxona balansiga, balansning aktiv va passiv bo’limlarini nomlanishiga o’zgartirish kiritishdan tashqari, korxona mablag’larini uzoq muddatli va joriy aktivlarga, korxona mablag’lari manbalarini esa xususiy mablag’lar manbalari va majburiyatlarga bo’lish ham amalga oshirildi.

Hozir amaliyotda qo’llanilayotgan buxgalteriya balansi qator ijobiy xususiyatlarga ega bo’lib, ular quyidagilarda o’z aksini topgan.
Birinchidan, balansning aktiv va passiv tomonlari bo’limlarining sonini o’zgarishi hamda korxona mablag’lari va ularni qoplash manbalarining tegishli turlari bo’yicha jamlashni amalga oshirish imkoniyatini vujudga keltirdi.
Ikkinchidan, korxona balansida ko’rsatilayotgan mablag’lar va ular manbalarining ma’nosini yanada aniqroq ifodalash maqsadida, ayrim bo’limlarining talqini o’zgartirildi.
Uchinchidan, xalq xo’jaligini rivojlantirishning markazlashtirilgan rejali iqtisodiyot tizimining mazmuni, korxona balansi ko’rsatkichlarida ham o’z aksini topgan edi va yangi balansda ularga to’la barham berildi.
Тo’rtinchidan, balans ko’rsatkichlarida iqtisodiyotni davlat rahbarlari uchun zarur ma’lumotlardan xolos qilindi va unda erkin iqtisodiyot sharoitida tashqi foydalanuvchilar uchun kerakli ko’rsatkichlar bilan to’ldirildi.
Beshinchidan, mamlakatimiz iqtisodiyotini bozor munosabatlariga o’tishi va respublikamizning jahon integratsiyalashuvi munosabati bilan xo’jalik yurituvchi su’yektlarning hisob va hisobot tizimining xalqaro andozalariga ancha yaqinlashtirildi.
Shunday qilib, buxgalteriya balansining bugungi kundagi rivojlanish darajasini hozir iqtisodiyotda amalga oshirilayotgan islohotlar talabiga javob berishini e’tirof etgan holda, kelgusida uni yangi bosqichda rivojlantirish zarurligini alohida ta’kidlash mumkin.