Ko`rsatkichlar

5. Jaqtılandırılıw
Jaqtılandırıwdın’ awıl xojalıg’ı haywanları o’nimdarlıg’ına ta’sirin, olardag’ı zat almasıw processine ta’siri arqalı ko’rsetiw mu’mkin. Sharwashılıqtı sanaat tiykarına o’tkeriw mu’na’sebeti menen xana ishi mashina ha’m u’skenelar menen tolıp ketedi. Bul bolsa jaqtılandırıwg’a itibardı elede asrıw jumısların talap etedi. A’sirese, qoylar ha’m quslar ushın tek qana jaqtılandırıw emes, ba’lkim ku’nnin’ jaqtı ma’ha’linin’ dawamlıg’ıda a’hmiyetke iye.
Xanalar ishindegi jaqtılandırıw, ta’biyg’ıy ishki jaqtılandırıwdın’ sırtqı ortalıqtın’ gorizontal tegislikdegi jaqtılandırılıwına salıstırg’andag’ı bahalanıwshı ta’biyg’ıy jaqtılandırılıw koefficienti arqalı anıqlanadı:
(2.14)
bunda: K_e - ta’biyg’ıy jaqtılandırıwdın’ koefficienti;
- xananın’ ishki jaqtılandırılıwı, lyuks;
- sırtqı ortalıqtın’ jaqtılandırılıwı, lyuks.
Jasalma jaqtılandırıwdı bahalaw ushın xanadag’ı shıraqlar sanı sanalıp, ulıwma quwatlılıq «Vt» da esaplanadı, keyin o’tkeriw koefficienti arqalı «lyuks»da anıqlanıp, poldın’ kv.m. degi maydanına bo’linedi. Jasalma jaqtılandırıw sıpatında ja’mleniw shıraqları, to’men yamasa joqarı basımlı sınaplı lyuminescent shıraqlar qollanıladı. Jasalma jaqtılandırıwdı avtomat basqarıw ushın jaqtılıqtı basqarıw u’skenesi PRUS-1 yamasa PRUS-2 qollanıladı.
2.1. Sharwashılıq fermaların suw menen ta’miyinlew. Fermalarda suw ta’miyinlew sistemaları
Suw derekleri. Suw menen ta’miyin etiwdi mexanizaciyalastırıw maldı bag’ıp-ku’tiwge ketetug’ın miynet shıg’ının qısqartadı, o’nimnin’ o’zine tuser bahasın kemeytedi. Zootexniyalıq izertlewlerge qarag’anda suw menen ta’miyin etiwdi mexanizaciyalastırıw sawın sıyırlardın’ su’t beriwshiligin 10.. 15, shoshqalardıq salmaq qosıwın 12...15, ju’n beriwdi 8…12, iri shaqlı qara mal o’simin 3…5 % arttıradı.
Xojalıq mu’ta’jlikleri ha’m ishimlik ushın paydalanatug’ın suw sanitariyalıq ha’m gigienalıq GOST-2874-54 ha’m 2761-57 normalarına juwap beriwi kerek, onda suwdın’ fizikalıq, ximiyalıq ha’m baktriyalogiyalıq qa’siyetlerinin’ ruxsat etiletug’ın shekleri ko’rsetilgen.
Suwdın’ fizikalıq qa’siyetleri onın’ mo’ldirligi ha’m ılaylıg’ı, tu’ri, temperaturası, iyisi ha’m da’mi menen sıpatlanadı.
Suwdın’ ximiyalıq qasiyetleri onın’ jumsaqlıg’ı ha’mde ondag’ı zıyanla zatlardın’ mug’darı ha’m olardın’ qarsılıg’ı menen ta’riplenedi.
Suwdın’ bakteriyalogiyalıq qa’siyetleri ondag’ı mikroorganizimlerdin’ mug’darı ha’m pataslanıw da’rejesi menen bahalanadı.
Suwdın’ sapası og’an qoyılatug’ın barlıq paydalanıw talaplarına juwap beriw-bermewi menen anıqlanadı. Sapalı suwdın’ iyisi ha’m jag’ımsız da’mi bolmawı, mo’ldir, tu’ssiz bolıwı kerek. Onda zıyanlı ximiyalıq zatlar ha’m bakteriyalar mug’darı belgilengen normadan aspawı lazım.
Suwdı jer betindegi ashıq ha’m jer astındag’ı jabıq suw dereklerinen aladı. Jer betindegi ashıq suw dereklerine dar`ya, iri kanallar, suw saqlag’ıshlar ha’m suwı dushshı ko’ller kiredi. Bular suwdı alıwg’a arnawlı ta’biyg’ıy ha’m jasalma qurılıslar sho’lkemlestiriw ushın qolaylı. Biraq ashıq suw derekleri suwdı tazartıwdı ha’m zıyansızlandırıwdı talap etedi.
Jer astındag’ı suw derekleri topıraq, grunt ha’m qatlam aralıq suwlar bolıp bo’linedi. Topıraq suwı jer betinen 3…5 m teren’likte boladı. Bul ha’r tu’rli taslandı ha’m ha’mta’biyg’ıy pataslıqlar menen ılaslanadı, qurg’aqshılıq jılları ha’mqıs aylarında olar teren’ge tartılıp ketedi. Sonlıqtan suw menen turaqlı ta’miyinlewdin’ deregi bola almaydı.