Korrelyatciya teoryasinin’ elementleri Reje: Kirisiw Korrelyatsiyaliq analiz tiykarlari. Jup korrelyatsiya Ko’p faktorli korrelyatsiya

Funktsional baylanıslarda bir ózgeriwshi belginiń hár bir mánisine basqa ózgeriwshi belginiń anıq bir mánisi sáykes keledi. Bunday baylanıstıń zárúrli qásiyeti sonnan ibarat, bunda barlıq faktorlardıń tolıq dizimin hám olardıń nátiyje belgi menen baylanısın tolıq dáliylewshi teńlemeni jazıw múmkin. Máselen, úshmúyeshliktiń maydanı (s) tek onıń tiykarı (a) menen biyikligine (h) baylanıslı bolıp, bul baylanıs s=1/2ah formula menen tolıq kórsetiledi. Bul jerde «a» hám «h» faktor, 1/2- teń salmaqlılıq koeffitsenti. Faktor belginiń hár bir mánisine nátiyje belginiń anıq mánisleri emes, bálki hár qıylı mánisleri sáykes kelse, bunday baylanıslar korrelyatsion baylanıslar dep júrgiziledi. Bunday baylanıslardıń xarakterli ózgesheligi sonnan ibarat, bunda nátiyjege tásir etiwshi barlıq faktorlardıń tolıq dizimin (kúshin) anıqlaw múmkin emes.

Bunnan tısqarı formula járdeminde korrelyatsion baylanıslardıń tek shamalıq kórinislerin jazıw múmkin. Máselen, qandayda bir egin hasıldarlıǵına tásir etiwshi faktorlardıń sanı júdá kóp bolıp, olardıń tolıq dizimin anıqlaw hám nátiyjelik belgi menen baylanısın tolıq dáliyleytuǵın teńlemeni jazıw múmkin emes. Demek, hasıldarlıq penen onıń faktorları ortasındaǵı baylanıs korrelyatsion baylanıs bolıp tabıladı.

Eger faktor belginiń artıwı (yaki kemeyiwi) menen nátiyje belgi de artıp (yaki kemeyip) barsa, olar ortasındaǵı baylanıs tuwra baylanıs boladı. Kerisinshe, nátiyjelik belginiń ózgeriw baǵıtı faktor belginikine qarama- qarsı bolǵanda baylanıs keri boladı. Máselen, 1ga maydanǵa salınatuǵın tógin muǵdarın (x) asırıw esabına hasıldarlıqtı sheksiz ósirip bolmaydı, sebebi tóginniń muǵdarı optimal dárejege ( ) jetkenshe hasıldarlıq artıp baradı, soń onıń qosımsha muǵdarı hasıldarlıqtı páseytedi. Statistikada óz-ara baylanıslardı úyreniw ushın arnawlı usıllardan paydalanıladı. Funktsional baylanıslardı tekseriw ushın balans hám gruppalaw korrelyatsion baylanıslardı úyreniw ushın bolsa parallel qatarlar, ekonomikalıq indeksler, dispersion hám korrelyatsion-regression analiz usılları keń qollanıladı.