Korporativ tuzilmalarda moliyaviy nazorat tizimini takomillashtirish masalalari

 

o’rnatib 

berilmokda. 

“

UzSAT

”

  dasturiy  maxsulotining  afzalligi  shundaki,  dastur  uyali  telefonga 

o’rnatilgach,  tadbirkor  telefoni  orqali  unda  qachon  rejali  tekshiruv 

tayinlanganligi,  tekshiruv  qaysi  nazorat  organlari  tomonidan  o’tkazilishi, 

tekshiruvchi 

kelganda 

qanday 

hatti-harakatlarni 

amalga 

oshirishi, 

nazoratchilardan  kanday  xujjatlarni  talab  etishi,  shuningdek,  “Ishonch 

telefonalari”  orkali  kaysi  idoraga  murojaat  etishi  mumkinligi  tug’risida 

ma’lumotga ega bulishi mumkin. 

Mamlakatimizni  yangilash  va  modernizatsiya  qilish  sharoitida  soliq 

sohasidagi islohotlarni amalga oshirish va soliq munosabatlarini takomillashtirish, 

soliq  nazoratining  shakllari  va  ularning  amal  qilish  holatini  ilmiy  tahlil  qilish 

muhim va dolzarb muammoli masalalardan biri bo’lib hisoblanadi. Soliq nazorati 

davlat  va  jamiyat  hayotida  juda  muhim  o’rin  tutadi,  chunki  uning  vositasida 

davlat  oldida  turgan  iqtisodiy  va  ijtimoiy-madaniy  vazifalarning  bajarilishini 

ta’minlash uchun zarur bo’lgan moddiy-moliyaviy resurslar jamlanadi, yalpi ichki 

mahsulotning zarur qismi davlat va jamiyat ehtiyojlari uchun ajratiladi.  

---

 

Soliq  nazorati  mamlakatdagi  nazorat  tizimining  ajralmas  tarkibiy  qismi 

bo’lib  hisoblanadi  va  shu  sababli  soliq  qonunlariga  rioya  etilishiga  erishishni 

ta’minlash  qonunchilikni  mustahkamlash,  huquq  tartibotiga  rioya  etilishiga 

erishishni  anglatadi.  Soliq  nazorati  huquqiy  tizimning  ajralmas  tarkibiy  qismi 

sifatida  adolat,  demokratiya  kabi  tamoyillarga  amal  qiladi.  Soliqlar  davlat 

daromadlari  tarkibida  eng  salmoqli  va  hukmron  mavqeini  egallashi  jamiyatdagi 

huquqiy  ong,  iqtisodiy  taraqqiyot,  nazorat  tizimlarining  vujudga  kelishi  bilan 

bog’liqdir.  Soliq  nazoratining  vujudga  kelishi  jamiyatning  demokratlashuvi 

jarayoni  bilan  chambarchas  bog’liq  bo’lib,  uning  vositasida  davlatning  yangi 

soliqlar  va  yig’imlar  joriy  etish  hamda  to’plashga  bo’lgan  ishtiyoq  bilan  ishlab 

chiqarishda  qatnashayotgan  fuqarolar  mulkiy  manfaatlari  o’rtasida  adolatli 

muvozanat saqlab turilishiga harakat qilinadi.  

Jahon  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozi  sharoitida  davlat  nazoratining  asosiy 

turi,  bu  soliq  nazorati  hisoblanadi.  Mustaqilligimizning  dastlabki  kunlaridan 

boshlab  mamlakatda  olib  borilayotgan  soliq  nazorati  iqtisodiy  islohotlarga  mos 

ravishda  rivojlanmoqda.  Iqtisodiy  islohotlarni  amalga  oshirish  davomida  soliq 

nazorati  shakllanib,  uzluksiz  takomillashib  bormoqda.  O’zbekiston  Respublikasi 

soliq  qonunchiligi  vositasida  soliq  sohasidagi  islohotlar  amalga  oshiriladi.  Soliq 

qonunchiligi  davlat  faoliyatining  yo’nalishlaridan  biri  sanaluvchi  davlat  ichki 

daromadlarini  shakllantirishga  oid  bo’lgan  moliyaviy-huquqiy  munosabatlarni 

tartibga soluvchi qonunchilik tarmog’idir.  

Soliq to’lovchi moliya-xo’jalik faoliyatining rejali soliq tekshiruvi (taftishi) 

-  tekshiruvlarni  amalga  oshirishning  nazorat  qiluvchi  organlar  faoliyatini 

muvofiqlashtiruvchi 

maxsus 

vakolatli 

organ 

tomonidan 

tasdiqlangan 

muvofiqlashtirish  rejasi  asosida  o’tkaziladigan  tekshiruvdir.  Amaliyotda  soliq 

nazorati davlat va nodavlat nazorati shakllarga bo’linadi (3-rasm).   

Soliq  nazoratining  asosiy  vazifasi-belgilangan  soliq  va  yig’imlarni  o’z 

vaqtida,  belgilangan  hajmda  yig’ilishini  ta’minlash  yo’li  bilan  davlat  byudjeti 

daromadlarini  shakllantirishdan  iborat.  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining 

2010 yil 8 yanvardagi «Respublika soliq organlari tizimini yanada modernizatsiya 

---

 

qilish chora-tadbirlari to’g’risida» PQ-1257-son qaroriga muvofiq mamlakatimizda 

to’plangan  va  chet  el  tajribasini  hisobga  olgan  holda  soliq  organlari  tizimini 

yanada modernizatsiya qilish, nazorat qiluvchi organlar funktsiyalaridagi bir-birini 

takrorlashlarni  bartaraf  etish,  respublika  fiskal-moliya  organlari  tuzilmasida  soliq 

organlarining,  eng  avvalo,  qabul  qilingan  soliq  qonunchiligini  va  davlat 

byudjetining  daromad  qismini  shakllantirish  bo’yicha  belgilangan  topshiriqlarni 

bajarish masalalaridagi vakolatlarini kengaytirish va rolini oshirish maqsadida.