Korporativ boshqaruv: prinsiplar, siyosat va amaliyot

2-jadval 
Mamlakatimizda korporativ boshqaruvning me’yoriy-huquqiy asoslari 
quyidagilardan iborat:
7
 
1. 
O‘zbekiston Respublikasi Qonunlari 
2. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari va qarorlari 
3. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari 
4. 
Idoraviy me’yoriy-huquqiy hujjatlar (vazirliklar, davlat qo‘mitalarining 
buyruqlari, qarorlari) 
5. 
O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi (1996) 
6. 
“Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqlarini himoya qilish 
to‘g‘risida”gi Qonun (yangi tahrir, 06.05.2014) 
7. 
“Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida”gi Qonun  (yangi tahrir, 2015 y.) 
8. 
“Raqobat to‘g‘risida”gi Qonun (2012 y.) 
9. 
“Auditorlik faoliyati to‘g‘risida”gi Qonun (yangi tahrir, 2000 y.) 
10. 
“Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi Qonun (yangi tahrir, 2016 y.) 
11. 
“Bankrotlik to‘g‘risida”gi Qonun (yangi tahrir, 2003 y.) 
12. 
“Mas’uliyati cheklangan va qo‘shimcha ma’suliyatli jamiyatlar to‘g‘risida”gi 
Qonun (2001 y.) 
13. 
“Xo‘jalik shirkatlari to‘g‘risida”gi Qonun (2001 y.) 
14. 
“Korporativ boshqaruv kodeksi” (2015 y.) 
                                                           
7
 Манбаа: Муаллиф ишланмаси 

---

 
 
84 
 
Korporativ  boshqaruv  kodeksini  qabul  qilinishi  aksiyadorlik  jamiyatlarida 
ishlab  chiqarish  quvvatlarini  modernizatsiya  qilish,  texnik  hamda  texnologik  qayta 
jihozlash,  raqobatdosh  mahsulot  ishlab  chiqarish  va  uni  tashqi  bozorlarga  eksport 
qilish  maqsadlarini  ko‘zlaydi  hamda  bunda  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Kodeksda 
keltirilgan  tavsiyalar  bo‘yicha  aksiyadorlar  uchun  yozma  va  elektron  murojaatlar 
yuborish,  aksiyadorlarning  ulanish  manzillari  hamda  bank  rekvizitlari  o‘zgargani 
to‘g‘risidagi  axborotni  yo‘llash  orqali  ularning  aksiyadorlik  jamiyati  bilan  aloqasini 
soddalashtiradi.  Bu   ularning  huquqlari  va  qonuniy  manfaatlarini,  aksiyadorlarning 
aksiya  egalari  ulushidan  qat’i  nazar,  teng  huquqlilik  asosida  boshqaruvda  hamda 
qarorlar qabul qilishda amaliy ishtirok etishini ta’minlashga xizmat qiladi. 
Bundan tashqari, mazkur huquqiy hujjat aksiyadorlik jamiyatlarini boshqarish 
tizimidagi  tamoyillar  va  yondashuvlar  tubdan  o‘zgarishiga,  ishlab  chiqarish,  tashqi 
iqtisodiy  hamda  investitsiya  sohalariga  korporativ  boshqaruvning  zamonaviy 
usullarini  joriy  etishga,  xalqaro  standartlarning  implementatsiya  qilinishiga  imkon 
beradi. 
Hozirgi  vaqtda  barcha  aksiyadorlik  jamiyatida  yil  davomida  Korporativ 
boshqaruv kodeksi qoidalari va tamoyillariga rioya etish ustidan nazorat tizimi joriy 
qilinadi hamda har bir moliya yili natijalari bo‘yicha aksiyadorlik jamiyatlari faoliyati 
samaradorligini baholash yuzasidan kompleks tahlil amalga oshirilishi bir qator taklif 
va tavsiyalar ishlab chiqish imkonini beradi. 
Aksiyadorlik jamiyatlar tomonidan kuchga kiritiladigan va uning ichki hayotini 
tartiblashtiradigan  me’yorlar  (aksiyadorlik  korporativ  me’yorlar):  korporativ 
boshqaruvning  ixtiyoriy  qabul  qilingan  andozalari  haqidagi  o‘zaro  kelishuv  va 
kompaniya darajasida ularni amalga oshirilish tartibini belgilaydigan ichki me’yorlar 
(korporativ qimmatli qog‘ozlar listingiga talablar, kodekslar va korporativ boshqaruv 
bo‘yicha tavsiyalar) kiradi. 
Tashkiliy  deb  nomlanuvchi  shartnomalarda,  ya’ni  boshqa  tomonlar  bilan  ish 
aloqalarini  o‘rnatish,  davom  ettirish,  to‘xtatish  (bir  so‘z  bilan  aytganda  tashkil 
qilishga) qaratilgan kelishuvlarda berilgan me’yorlar;  

---

 
 
85 
Korporativ  huquq  bu  –  korxonada  ishlab  chiqilgan  qoidalar  tizimi  bo‘lib, 
manfaatdor  tomonlarning  irodasini  ifodalaydi  va  tashkilot  faoliyatining  turli 
tomonlarini tartibga soladi.  
Korporativ huquqning belgilari: 
- korporativ huquq me’yorlardan, ya’ni umumiy xarakterga ega bo‘lgan o‘zaro 
munosabatlar qoidalaridan tarkib topgan; 
- korporativ huquq o‘zi bilan tashkilot faoliyatining barcha tomonlarini tartibga 
soluvchi me’yorlar tizimini tashkil qiladi; 
-  korporativ  me’yorlar,  odatda,  yozma  shaklda  ifodalanadi  va  ularni  o‘rnatish 
shakli sifatida korporativ hujjatlar xizmat qiladi; 
- korporativ me’yorlar korxonada qabul qilinadi va alohida mustaqil birlashma 
jamoasining irodasini ifodalaydi; 
- korporativ me’yorlar buzilganda, majbur qilish yo‘li bilan ta’minlanadi.