|
Darsning blok chizmasi:
№
|
Dars bosqichlari:
|
Vaqti:
|
1
|
Tashkiliy qism
|
3 minut
|
2
|
O`tilganlarni takrorlash
|
10 minut
|
3
|
Yangi mavzuni bayoni
|
25 minut
|
4
|
Darsni mustahkamlash
|
5 minut
|
5
|
Uyga vazifa
|
2 minut
|
Darsni o`tish metodi: joriy, baxs munozara, savol- javoblar.
Darsni borishi:
Tashkiliy qism: O`quvchilar bilan salomlashish, davomatini aniqlash, navbatchilikni nazorat qilish.
O`tilgan darsni takrorlash: uyga vazifani tekshirsh orqali o`tilganlarni takrorlash.
Yangi mavzu bayoni:
1- masala: induksiyasi 20 mT bo`lgan bir jinslimagnit maydoni kuch chiziqlari bo`yi 4cm, eni 3cm bo`lgan to`g`ri to`rtburchakli ramkaga 60º burchak ostida tushmoqda. Ramkadan o`tayotgan magnit oqimi nimaga teng?
Berilgan:
B=20mT=0,02T
a=4cm=0,04cm
b=3cm=0,03cm
α=60º
|
Formulasi :
Ф=В*S cosα
S=a*b
[Ф]=T*m2=Wb
|
Yechilishi :
Ф=0,02*0,04*0,03*cos 60º Wb=
=12*10-6 Wb.
Javobi: Ф=12*10-6 Wb.
|
Topish kerak :
Ф=?
|
2-masala : uzasi 20 sm2=2*10-3m2, o`ramlar soni 100 ta bo`lgan simli ramka magnit maydonga joylashirilgan. Ramkadan 2A tok o`tganda unda 05 mN*mmaksimal aylantiruvchi moment hosil bo`ladi. Magnit maydonning induksiyasini aniqang.
Berilgan:
S=20 sm2=2*10-3m2
N=100
I=2A
Mmax=0,5mN*m=0,5*10-3N*m
|
Formulasi :
Mmax=N*I*B*S
В=Mmax / N*I*S
[B]=N*m/ A*m2=N/A*m=T
|
Yechilishi :
B=0,5*10-3 / 100*2*2*10-3 T=
=1,25*10-3T
Javobi: B=1,25*10-3T
|
Topish kerak :
B=?
|
3-Masala: to`g`ri cheksiz o`tkazgichdan 250 mA tok o`tmoqda. Undan 4 cm uzoqlikda joylashgan nuqtadagi magnit maydon induksiyasini topng.
Berilgan:
I= 250 mA=250*10-3A
D=4 cm=4*10-2m
µ0=4π*10-7N/A2
|
Formulasi :
B= µ0*I/2 π* d
[B]=N/A2*A/m=N/A*m=T
|
Yechilishi :
B=4π*10-7*250*10-3/2π*4*10-2T=
=1,25*10-6T
Javobi: B=1,25*10-6T
|
Topish kerak :
B=?
|
Mustahkamlash:
magnit induksiyasi 4T bo`lgan bir jinsli magnit maydonda joylashgan yuzasi 250 cm2 bo`lgan simli ramkadan o`tayotgan magnit oqimi 87 mWb ga teng. Magnit maydon induksiya chiziqlari sirtga qanday burchak ostida tushmoqda? (javobi: 30º).
To`g`ri o`tkazgichdan 5 A tok o`tmoqda. Undan 2 cm uzunlikdagi nuqtadagi magnit maydom induksiyasini toping. (javobi: 50 µT)
Uyga vazifa: 20-betdagi masalalarni toqlarini ishlab kelish.
Baholash: dars davomida baholab jurnalga qayd qilish.
Ko`rildi:O`IBDO`: _______________ /___________________________/
Fizika fani, sinf: 11- __, ___, ___. Vaqti____ __________ 201__y.
5- Mavzu:Tokli o`tkazgichni magnet maydonda ko`chirishda bajarilgan ish.
Darsning maqsadi:
Ta`limiy: O`quvchilarga tokli o`tkazgichni magnet maydonda ko`chirishda bajarilgan ish haqidagi bilimlarni boyitish va mustahkamlash.
Tarbiyaviy: O`quvchilarni vatanga muhabbat ruhida tayyorlash.
Rivojlaniruvchi: Mavzuni ko`rgazmali qurollar va qo`shimcha adabiyotlardan foydalanib o`quvchilarni bilim, ko`nikma va malakalarini oshirish.
Darsga oid kometensiya:
Tayanch va fanga oid kompetensiya: Fizika fani va qonunlari kompentensiyasi, fizik kattaliklar kompentensiyasi...
Fanlararo aloqadorlik: Matematika, astronomiya, biologiya, kimyo.
Darsning jihozlari: darslik, qo`shimcha adabiyotlar, tarqatma materiallar.
Asosiy tushuncha va atamalar: Tok, magnit maydon, g`altak, Magnit induksiyasi, Magnit oqimi, Amper kuchi
Darsning blok chizmasi:
№
|
Dars bosqichlari:
|
Vaqti:
|
1
|
Tashkiliy qism
|
3 minut
|
2
|
O`tilganlarni takrorlash
|
10 minut
|
3
|
Yangi mavzuni bayoni
|
25 minut
|
4
|
Darsni mustahkamlash
|
5 minut
|
5
|
Uyga vazifa
|
2 minut
|
Darsni o`tish metodi: joriy, baxs munozara, savol- javoblar
Darsni borishi:
Tashkiliy qism: O`quvchilar bilan salomlashish, davomatini aniqlash, navbatchilikni nazorat qilish.
O`tilgan darsni takrorlash: uyga vazifani tekshirish orqali o`tilganlarni takrorlash.
Yangi mavzu bayoni:
Ersted elektr toki yordamida magnit maydon olinishini tajribada ko’rsatdi. Ersted tajribalari haqida habar topgan ingliz fizigi M.Faradey aytilgan bog’lanishining ikkinchi tomonini - magnit hodisalari bilan elektr hodisalari orasida bog’lanishni axtarishga kirishdi. Faradey izlanishlari 10 yil davom etdi. U sabot-matonat va tirishqoqlik bilan juda ko’p mehnat qildi, tinmay izlandi va nihoyat, magnit maydon yordamida elektr toki olishga muyassar bo’ldi. Faradey bu tokni indukcion tok deb atadi. Faradey tajribalari bilan tanishaylik.
1. Agar doimiy magnit berk o’ramli g’altak ichiga kiritilsa yoki undan chiqarilsa (1-rasm), konturda indukcion tok hosil bo’ladi; doimiy magnitning N qutbi g’altakka yaqinlashda galvanometrning strelkasi bir tomonga, magnit g’altakdan uzoqlashtirilganda esa qarama-qarshi tomonga og’adi, bu indukcion tokning yo’nalishi o’zgarganidan dalolat beradi. Magnit qancha kuchli, uning harakati qancha tez va g’altak o’ramlari
2 – расм.
qancha ko’p bo’lsa, indukcion tokning qiymati shuncha katta bo’ladi. Magnitning ikkinchi S qutbi bilan ham yuqoridagi tajribani qaytarish mumkin.
2. Bitta g’altakka bir-biridan izolyaciyalangan ikki sim o’ralgan bo’lsin. Birinchi o’ram kalit (K) orqali tok manbai (B) ga ulangan. Ikkinchi g’altakning uchlari esa galvanometr (G) ga ulangan. Birinchi o’ramni tok manbaiga ulash va uzish vaqtida ikkinchi o’ramda qisqa muddatli indukcion tok qayd qilingan. Bu hodisaga elektromagnit indukciya deb ataladi. Keyinchalik Faradey eleketromagnit indukciya hodisasini yuqoridek turli xil variantlarda amalga oshirdi. Faradey tajribalarini tahlil qilib quyidagi xulosaga keldi.
Indukcion tok berk konturdan o’tuvchi magnit indukciya oqimining o’zgarishi tufayli vujudga keladi. Indukcion tokning qiymati magnit oqimining o’zgarish tezligi ga bog’liqdir.
1833 yilda Lenc indukciya tokining yo’nalishini aniqlaydigan umumiy qoidani tajriba yo’li bilan topdi, bu qoida Lenc qoidasi deb ataladi: Yopiq konturda hosil bo’lgan indukcion tok shunday yo’nalgan bo’ladiki, uning xususiy magnit maydoni bu tokni vujudga keltirayotgan magnit indukciya oqimining o’zgarishiga to’sqinlik qiladi. Biz ko’rgan barcha hollarda indukcion tokning yo’nalishi Lenc qoidasiga mos kelayotganini ko’rish mumkin. Masalan, 1 konturdagi tok ortganda (13.2-rasm) ikkinchi kontur orqali o’tayotgan indukciya magnit oqimi ortadi. Bu vaqtda ikkinchi konturda hosil bo’lgan indukcion tokning xususiy magnit maydoni birinchi konturning magnit maydoniga qarama-qarshi yo’nalgan bo’ladi. Bundan indukcion tokning yo’nalishi birinchi g’altakda oqayotgan asosiy tokka qarama-qarshi yo’nalishda ekanligi kelib chiqadi. Indukcion tokning yo’nalishini galvanometr strelkasini o’ng yoki chapga og’ishi orqali aniqlash mumkin. Magnitning shimoliy qutbini g’altakdan uzoqlashtirilganda (13.1b-rasm) kontur orqali o’tayotgan magnit indukciya oqimi kamayadi. Bu kamayishini oldini olish uchun indukciya tokining xususiy maydoni, endi asosiy tokning maydoniga mos yo’nalishi kerak. Bunda parma qoidasiga muvofiq indukcion tok soat strelkasi yo’nalishida bo’ladi. Shunday qilib, yuqoridagilardan xulosa qilib, Lenc qoidasini yana ham soddaroq ta’riflash mumkin: Yopiq konturda hosil bo’lgan indukcion tok shunday yo’nalganki, indukciyalovchi magnit oqim ko’payayotganda indukcion tokning xususiy magnit oqimi uni kamaytirishga va aksincha, kamayayotganda uni ko’paytirishga intiladi.
Mustahkamlash:
magnit maydonda tokli o`tkazgichni ko`chirishda bajarilgan ish qanday hisoblanadi ?
tok yo`nalishi bilan magnit maydon induksiyasi bir yo`nalishda bo`lsa, bajarilgan ish nimaga teng bo`ladi?
Uyga vazifa: 14- betdagi savollarga javob yozish.
Baholash: dars davomida baholab jurnalga qayd qilish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
