|
1.2 Koreys tili frazeologik birliklarining xususiyatlari.
Tilning frazeologik fondi yarim asrdan ortiq tadqiqot ob'ekti bo'lib kelgan. Frazeologiyaga alohida qiziqishning uchta asosiy sababi bor:
1. Frazeologik birliklar ona tilida so'zlashuvchilar tomonidan og'zaki va yozma nutqda faol qo'llaniladi, buni qadimgi yodgorliklar, zamonaviy adabiy asarlar va jonli so'zlashuv nutqi yozuvlari tasdiqlaydi;
2. Frazeologik birliklar ma'lum bir tilda so'zlashuvchilarning toifalarga bo'linish usulini o'ziga xos tarzda aks ettiradi;
3. Frazeologik birliklar lingvistik ta'sirning kuchli vositasidir.
Frazeologik birliklarni bilmasdan, ona tilida so'zlashuvchi bilan to'liq muloqot qilish mumkin emas, frazeologik birliklar etnik-madaniy mazmunning tashuvchisi hisoblanadi. Frazeologizmlar milliy o'ziga xoslikni aks etiradi.
Koreyada frazeologik birliklar va maqollarni o‘rganish katta qiziqish uyg‘otadi va keyingi o‘n yilliklarda frazeologiya sohasida tadqiqotlar jadal olib borilmoqda, buning isboti sifatida maxsus nashrlar, dissertatsiyalar va monografiyalar soni ko‘payganini aytish mumkin. Koreyslarning bunday qiziqishini shunday ifodalash mumkin: “Frazeologiya - har qanday tilning eng katta xazinasi va abadiy qadriyati ekanligi. Unda xalqning ko‘p asrlik mehnat va ma’naviy faoliyati tajribasi, uning tarixi, axloqiy qadriyatlari, diniy qarashlari va e’tiqodlari saqlanadi”.
Bir qator tadqiqotchilar uchun frazeologiyaning ob'ekti ma'no tiklanishi o'zgartirilgan so'zlarning turg'un birikmalari bo'lib, ular qo'llanish bilan bog'liq bo'lgan o'g'irliklar asosida ko'paytiriladi. Ammo frazeologiya o'rganilar ekan, tilshunoslarning frazeologiya sohasi haqidagi qarashlari turlicha bo'ladi. uchun zamonaviy koreys frazeologiyasida ikkita yo'nalish shakllangan:
1. Frazeologizmlarni "keng" tushunchasi (광의정 상위개념);
2. Frazeologizmlarning “tor” tushunchasi (협의적 하위개념).
"Keng" tushunchaning vakillari (Kim Jontaek, Jang Doksun, Yi Gimun) nafaqat frazeologik birliklar, balki
-maqollar (속담),
-xitoy tilidan kelib chiqqan kosa sono (고사성어)
-topishmoqlar (수수께끼),
-metafora (은유표현),
-tabu soʻzlar (금기어),
-jargon so'zlar (은어),
-turgʻun qiyoslashlar (비유어), -vulgarizmlar (속어) va boshqalar frazeologik birliklarini o'z ichiga oladi deb hisoblashadi.
Tilshunoslar ushbu yondashuvni ushbu til birliklarining barchasi bir qator umumiy xususiyatlarga ega ekanligi bilan izohlaydilar, buning natijasida ularni bitta tizimga birlashtirish mumkin ya'ni:
1. Semantik yaxlitlik;
2. Tilda avtomatik takrorlanishi;
3. Tasvir (metaforik);
4. Milliy va semantik takrorlanmaslik va boshqalar
“Tor” tushuncha tarafdorlari (Kim Munchxan, Kim Minsu, Kim Gyuson) tadqiqot materialidan qanotli so‘zlar, maqollar, aforizmlar va boshqalarni istisno qilgan holda, frazeologiyaning obyekti faqat frazeologik birliklar bo‘ladi, deb hisoblaydilar. Boshqacha qilib aytganda, frazeologiya nominatsiyani ifodalash uchun xizmat qiluvchi barcha to'plam iboralarni o'z ichiga oladi deb hisoblashadi. Tilshunoslar buni frazeologik birliklarning leksik ma’nosi bo‘yicha alohida so‘z yoki iboralarga ekvivalent bo‘lishi bilan izohlaydilar, masalan,
개발에 도토리 – oq qarg‘a
얼굴이 두껍다 – beadab, har bir harakat
애를 쓰다– harakat qilmoq, bor kuchi bilan harakat qilmoq,
굼벵이- toshbaqa kabi, juda sekin.
Frazeologizmlar majoziy-ekspressiv va konnotativ soyalar bilan ifodalanadi.
Koreys tilining bir qator idiomalaridagi olish turlaridan biri hanja son-o bo'lib, dastlab xitoycha ildizlarga ega hisoblanadi.
Hanja son-o — hozirgi koreys tilining frazeologik jihatdan bogʻlangan, turgʻun leksik-sintaktik birliklari boʻlib, ular toʻrt boʻgʻinli (asosan) ritmik iboralarning qisqa, sayqallangan shaklidan tashkil topgan hanja ieyeroglif belgilaridan (한자), arxaizmlar bilan toʻyingan, yorqin ifodalangan , koreys etnik kelib chiqishining turli tushunchalarini yorqin va ifodali tarzda aks ettiradi.
Lekin hanja son-o ning aniqroq ta'rifi V.L. Arxangelsk tomonidan ifodalangan idiomatik ibora tushunchasi beradi. "Idiomatik iboralar (idiomalar) ma'lum tillarning o'ziga xos iboralari bo'lib, ulardan foydalanishda yaxlit va bir xil ma'noga ega bo'lib, odatda boshqa tillarga aniq o'tish mumkin emas va tarjimada shunga o'xshash "stilistik rang" ni almashtirishni talab qiladi".
Ba'zan hanja son-o-da o'tmishdan ma'lum bir ma'noga ega bo'lgan arxaizmlarni uchratish mumkin. Ammo aksariyat hollarda arxaizmlar yangi semantik ma'nolarni oladi, zamonaviy o'rinbosarlar ko'rinishini oladi.
Masalan, quyidagi iborada: 일필휘지 «cho‘tka bilan yozmoq» ma’nosini bildirsa, hozirgi zamonda uni «qalam bilan yozish» bilan almashtirish mumkin. Shunday qilib, hanja son-o nafaqat semantik ma'noga, balki madaniy va tarixiy qadriyatga ham ega, chunki ular tufayli arxaizmlar va istorizmlar nutqdan yo'qolmaydi. Misol 삼고초려 - bu "agar siz uzoq vaqt azob cheksangiz, nimadir yaxshi bo'ladi yoki biron bir yaxshi narsa sodir bo'ladi" degan ma'noni anglatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
