Koreys nazariyasi va amaliyoti kafedrasi

2.2 Koreys tilida sonnning ahamyati
Sonlar mustaqil ma’noli tobe so‘zlardan iborat bo‘lib, predmetning
miqdorini va tartibini ko‘rsatadi. Qancha, necha, nechanchi? kabi
so‘roqlarga javob bo‘ladi. Koreys tilida sonlar qadimdan koreys va
xitoy tilidan o‘zlashgan sonlarga bo‘linadi. Ularning qo‘llanish
usullari turlichadir. Masalan: soat koreyscha sonlar, daqiqa xitoy
sonlari, yosh koreyscha sonlar, yil, oy, kun sanalari xitoy sonlari bilan
ifodalanadi. Narsa, buyumlar donalab sanalganda 100 gacha koreys
sonlarida, 100 dan oshgach xitoy sonlari bilan ifodalanadi.
Sonlar ma’no xususiyati va grammatik belgilariga ko‘ra ikkiga
bo‘linadi: 1) miqdor son (기수사), 2) tartib son (서수사) tuzilishiga
ko‘ra sodda va qo‘shma sonlarga ajratiladi. Sodda sonlar bir o‘zakdan
iborat bo‘ladi: 하나, 둘, 셋, 넷 (일, 이, 삼, 사). Qo‘shma sonlar
ikki va undan ortiq o‘zakdan iborat bo‘ladi. 이십, 삼십, 사백.
Miqdor son. Qadimgi koreys sonlari
1. Miqdor sonlar narsaning miqdorini sanash yo‘li bilan aniqlaydi.
Miqdor sonlar sanalishi mumkin bo‘lgan har qanday narsani miqdorini
ko‘rsatadi.
1 하나 Bir 20 스물 yigirma
2 둘 Ikki 30 서른o‘ttiz
3 셋 Uch 40 마흔 qirq
4 넷to‘rt 50 쉰 ellik
5 다섯 Besh 60 예순 oltmish
6 여섯 Olti 70 일흔 yetmish
7 일곱 Yetti 80 여든 sakson
8 여덟 Sakkiz 90 아흔to‘qson
9 아홉to‘qqiz 99 아흔아홉 to‘qson
to‘qqiz
10 열o‘n 100 백 yuz
2. Bu sonlarni ifodalashda sanoq so‘z bo‘lib kelgan o‘zlashma so‘zlardan foydalaniladi. Bunda to‘rtta raqam 하나, 둘, 셋, 넷 - 한, 두, 세, 네 deya o‘zgaradi. ­ Koreys tilida son, sanoq so‘zlar aniqlanmishdan keyin qo‘yiladi.
예: 우유한잔 bir stakan sut,
물두컵 ikki stakan suv,
국여섯그릇 olti kosa sho‘rva.
꽃다섯송이 besh dona gul.
Bir vaqtning o‘zida ikki va undan ortiq son birga kelganda turlicha
qo‘llaniladi.
예: 양복한두벌 ikki juft kostyum shim,
강아지서너마리 uch-to‘rtta kuchukcha.

Koreys tilida sanoq sonlar.

Son ko‘plik shaklida ifodalanishi mumkin emas. Sonni ko‘plikda ifodalash so‘zni takrorlash yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin. 하나하나 (har bir kishiga)
2) Son odatda atributiv so‘z yoki predikativ so‘z turkumlarining atributiv shakli bilan aniqlanishi mumkin emas. *어느둘 *새하나 *돌아온하나 Ammo ba’zan shunday hollarga duch kelish mumkinki, son quyidagi misollarda bo‘lganidek atributiv so‘z bilan aniqlanishi mumkin: 어느하나 (qaysidir biri), 다른하나 (boshqa biri)
3) Arabcha sonlar koreys tilida yozilganda, har bir o‘n minglik birlik alohida-alohida yoziladi, ammo bitta so‘z hisoblanadi. 칠억오천삼만오십오 (750,030,055) 4) Shaxslarni yoki predmetlarni sanash quyidagi tizim bo‘yicha amalga oshiriladi: ot + son + sanoq so‘z. 우리마을사람세명이이번에서울에갔다. Bu safar qishlog‘imizdan poytaxtga uch kishi ketdi. Jonli predmet sanalganda koreys tilida quyidagi shakllardan foydalaniladi: «사람다섯» (beshovlon) yoki «다섯사람» (besh kishi). 우리마을사람다섯이이번에서울에갔다. Bu safar qishlog‘imizdan poytaxtga beshovlon ketdi.
Son mavzusi bo’yicha matnlar.
오늘저(은, 는) 여자친구(과, 와) 데이트(을, 를) 하러극장(에, 에서) 갔습니다. 그런데돈(이, 가) 천원있었습니다. 저(은, 는) 빨리극장옆꽃가게 (에, 에서) 가서장미꽃(을, 를) 한송이샀습니다. 그리고여자친구(에게, 께) 선물했습니다. 여자친구(은,는) 선물(를, 을) 받고아주좋아했습니다. 그리고저(에게, 께) 영화표(과, 와) 저녁(을,를) 사주었습니다. 오늘저는돈이없었지만여자친구(과, 와) 재미있는데이트(을,를) 했습니다.
Bugun men qiz do'stim bilan uchrashuvga boraman Men teatrga bordim.Lekin pul bor edi (Li, Ga) 1000 von. Tezda atirgul olish uchun teatr yonidagi gul do‘koniga bordim. ) Men sotib oldim.Va mening qiz do'stim (to, to) iqtidorli.Mening qiz do'stim (lar) sovg'a oldi va juda yaxshi edi yoqdiVa men (to, to) kino chiptasi (to, to) kechki ovqat (to, to) Men sotib oldim.Bugun mening qiz do'stimdan boshqa pulim yo'q edi . Qiziqarli uchrashuv o'tkazdi.
주인: 어서오세요. 뭘도와드릴까요?
손님: 빵있어요?
주인: 네, 있어요.
손님: 우유도있어요?
주인: 네, 우유도있어요.
손님: 그러면빵과우유를주세요.
주인: 여기있어요.
손님: 모두얼마예요?
주인: 2500원이에요.
손님: 고마워요.
주인: 또오세요.
Egasi: Xush kelibsiz. Sizga qanday yordam berishim mumkin?
Xaridor: Sizda non bormi?
Egasi: Ha, bor.
Xaridor: Sizda sut bormi?
Egasi: Ha, sut ham bor.
Mijoz: Unda menga non va sut bering.
Egasi: Mana.
Mehmon: Hammasi qancha?
Egasi: 2500 von.
Mehmon: Rahmat.
Egasi: Yana keling.