Koreya tarixi

IV  Bob.
 
BIRLASHGAN  SILLA  DAVLATI
T a n   s u lo la s i 
K oguryo  va  Pekche  davlatlari  m ag'lub  b o'li-
b ila n  u ru sh  
shiga  qaramay,  ularning  avvalgi  yerlarida  Xi-
toyning  Tan  im periyasi  va  sillaliklarga  qars- 
hi  harakatlar  bo'lgan.  Shu  bilan  birga,  bu  davrda  Xitoy  va  Silla 
o'rtasida  K oguryo va Pekche yerlari borasida kelishm ovchilik pay- 
do boMgan.  Silla  vani  M unm u Tan  sulolasi bilan  Koguryo va  Pekc- 
hening yerlari hisoblangan  Koreya yarim  oroli  uchun jang qilgan.
Pekche  ustidan  qozonilgan   alabadan  so‘ng,  tanlar  bu  yerda 
o'zlarining  viloyatlarini  tashkil  qilishgan.  Ular  Sillaning  Pekche 
hududidagi vassali Puyo Yun (oxirgi Pekche vanining o 'g 'li)n i sulh 
tuzishga  m ajbur  qilishgan.  Biroq,  670-672  yillarda  m intaqada  sil- 
laliklar yana  urush boshlaganlar. 670 yili  ular 80 ta  Pekche  shahar- 
larini bosib olishgan.  K eyinchalik  Silla  qalor janglarda  p ek ch e-tan  
qo'shinlarining  qarshiligini  yengib,  Pekchening  avvalgi  yeriarini 
qo'shib olgan.
Silla bilan  parallel  ravishda  K oguryoning  avvalgi hududlarida 
ham  tanlarga  qarshi  kurashlar  bo'lgan.  Bu  janglarda  koguryolik 
q o'zg'olon chilar  ham  qatnashganlar.  Q o'zg'olonch ilar  rahbarlari 
K oguryo  vani lavozim iga Sillaga  kelgan van oilasidan  bo'lgan An- 
sini  tayinlashgan.  Shu  bois  uni  K oguryoning  rasm iy  vani  tarzida 
kutib  olishgan.  Q olaversa,  aynan  bu  harakatlari  orqali  Silla  huku- 
mati rasm an K oguryodagi qo'zg'olon chilam i qoMlab-quvvatlashini 
maMum  qilgan.  670-673 yillarda Silla  bilan Tan askarlari,  xitoylik- 
lar va kidanlar o‘rtasida janglar boMgan. 675 yili Silla bilan Tan ora- 
sidagi  18 ta jangda  tanlar 6000 jangchidan ajragan. 676 yil esa  24 ta 
jangda  4000  ta  askar  oMdirilgan.  677 yil  Silla  70  ta  kem adan  iborat 
Xitoy dengiz  flotini magMubiyatga  uchratgan.
Tan  sulolasi  K oreya yarim   orolida Silla  m ustaqilligini  tan  olish- 
ga  m ajbur  boMgan.  Aynan  shu  tarzda  Birlashgan  Silla  davlatiga 
asos solingan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

42
IV  Bob.  BIR LA SH C A N   SILLA   D A V LA TI
S iy o s iy -  m a 'm u riy  
M am lakat  yetakchisi  sifatida  m onarx
b o sh q a ru v   tiz im i 
(van)  turgan.  D avlat  boshqaruvining
O liy organi Boshqaruv kengashi  (chipsa- 
son)  bo'lgan.  Shuningdek,  sohalar  b o'yicha  14  ta  vazirlik  (bu)  la r  
moliya,  kadrlar,  harbiy,  tashqi  aloqalar,  davlat  zaxirasi,  m arosim - 
lar,  qurilish,  quruqlik,  transport,  nazorat,  huquq,  am aldorlar  va 
jam oat  ishiarida  kam chiliklarga  yo'I  qo'yganlarni  jazolash  vazir- 
liklariga  bo'lingan.  Vazirliklar  m axsus  boshqarm a  (so)ga  tegishli 
bo'lgan.  Alohida  saroy  ishlari  bo'yicha  kengash  (N eson)  bo'lgan 
bo'lib,  uning  tarkibiga  100 dan ortiq  m ayda  tashkilotlar  (chon)  kir- 
gan.  U lar  van  va  uning  xonadoniga  xizm at  qilgan.  Shuningdek, 
buddaviy  ibodatxonalarni  sonjonlar  nazorat  qilganlar.
Butun  m am lakat  9  ta  provinsiya  (c/ju)ga  bo'lin gan   bo'lib,  ular- 
ning  3  tasi  -   K oguryo  yerlarida,  3  tasi  -   Pekche  hududida;  3  tasi 
esa  -   Sillaning  avvalgi  yerlarida  bo'lgan.  Viloyat  m arkazlari  5  ta 
kichik  poytaxt,  shaharlar  bo'lgan.  Viloyatlar  okruglar  (lcnn)ga,  ok 
ruglar esa  uyezd  (xyo»)Iarga  bo'lingan.  Eng  quyi  m a'm uriy  bosh- 
qaruv  tizimi  -  qishloq  (c/uron)  b o'!gan .H arbiy  qism lar barcha  vilo- 
yatlarda joylashtirilgan.
M am lakatning  tabaqalashuvi  Silla  birlashguniga  qadar bo'lgan 
aslzoda  zodagonlar  ("oq su yaklar")  -   "k o lp xu m "  va  m eros  tarzda- 
gi  6  tabaqali  -   tupxum   ham da  oddiy xalqdan  iborat  bo'lgan.  Deh- 
qonlar  yan'in  (yaxshi  insonlar)  deb  nom langan  erkin  ziroatkorlar 
(garchi  u lar  iqtisodiy  jihatdan  qaram   boMsalarda)  va  chxonin  deb 
nom langan  pugok,  xyan  ham da  so  jam oalari  vakillaridan  tashkil 
topgan.  Bu  kategoriya  zabt  qilingan  qabilalardan  tuzilgan.  Eng 
quyi  tabaqaga  qu!  (nobi)lar  kirgan  bo'lib,  ular  davlat  va  shaxsiy 
qullarga  boMingan.
Birlashgan Sillada  1  m iltionga yaqin aholi  yashagan.
Iq tis o d iy o t 
Birlashgan  Silla  davlati  davrida  m am lakat  iq-
tisodiyoti  asosini  yerga  egalik  qilgan  davlat 
m ulkchiligi  tashkil  qilgan.  M azkur yerlarning  asosiy  qism ini  deh- 
qon  jam oalarning  yerlari  tashkil  qilgan.  722  yili  bu  yerlar  davlat 
yerlariga  aylantirilgan  va  dehqonlarga  vaqtinchalikka  chek  yer 
(chonjon)
  tarzida  berilgan.  Aynan  bu  chek  yerlardan  foydalanish 
uchun  dehqonlar  uch  m ajburiyatni  -   yer  solig'i,  oMpon  toMash
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

IV   Bob.  B IR L A SH C A N   SIL LA   D A V LA TI
43
va  yerda  ishlab  berishlari  kerak  bo'lgan.  60  yoshli  dehqonlardan 
olinadigan  o'lpon  soligM  bekor  qilingan  va  dehqonlar  yeri  davlat 
g'aznasiga  qaytarilgan.  Bir  tom ondan,  o'lpon  tizim i  ularning  yer- 
larini  katta yer egalari  va zodagonlar tom onidan  tortib  olinishidan 
him oya  qilgan.  Boshqa  tom ondan  esa  dehqonlar  o'zlariga  o ‘lpon 
to'lash  vazifasini  olgan.  A ksariyat  holatlarda  bu  ular  qaram   deh- 
qonlarga aylanishiga sabab boMgan.
A slzoda  oqsoqollardan  b a'zilari  "y em ish "  okrug  (sigip)lardan 
shikoyat qilganlar. 687 yilda chiqarilgan  buyruqqa ko'ra, zodagon- 
larga tortiq tarzda m axsus yer {
nogip)
 berilgan bo'lsa,  689 yili in'om 
tarzida  g'alla berilgan.  757 yilga kelib esa oylik hadya tarzida yana 
nogip
 berish qayta tiklangan.  Yer hadyalari buddizm   ibodatxonala- 
riga  ham   berilgan.  D avlat  nadellari  xususiy  va  m erosga  aylantiri- 
lishi  m arkazlashgan  davlatning susayishiga  va  m ahalliy zodagon- 
larning kuchayishiga  sabab bo'lgan.
M am lakat  b o'yicha  ekin  yerlari  ko'payishi  bilan  irrigatsiya  in- 
shootlari  kanal  va  suv om borlarini  qurish ishlari  rivojlangan.  Shu- 
ningdek,  konchilik,  m etallurgiya,  hunarm andchilik,  sav d o-so tiq  
sohalarida ham  ijobiy o'zgarishlar yuz bergan. Tashqi savdo aloqa- 
lari,  asosan,  Tan  im periyasi bilan olib borilgan.  Ular asosan,  q u ro l- 
yarog',  m ato,  zeb -ziy n at buyum lari,  otlar,  itlar,  dengiz hayvonlari 
terisi,  jenshen,  Budda  haykalchalarini  eksport  qilishgan.  Shandun 
yarim orolidagi portlarda Silla savdogarlari m anzilgoh ("sillab an ") 
lari paydo bo'la boshlagan  Yaponiya bilan ham  savdo aloqalari  ri- 
vojlangan.