Koreya tarixi

Ajdodlar  e'tiqodir\ing
  ilk  shakllari  ham  totemizm  bilan  bogTiq 
boTib,  unga  ko'ra  odam  vafot  etganidan  keyin  totem  hayvonga  ay- 
langan. Chunonchi, bu boradagi an'analar, ayniqsa, dafn m arosim la- 
rida yorqin ifodasini  topgan boTib,  m arosim  ishtirokchilari o'zlarini 
qaysi  totem  hayvondan  deb  hisoblashsa,  o'sha  hayvonning  terisiga 
yopinib,  ushbu  hayvonning harakatlariga  taqlid qilishgan.  Ajdodlar 
ruhi bir-biri bilan bogTiq boTgan, ikki olam -  m arhum lar va  tiriklar 
dunyosi  zaro  ajralib  turgan.  Ajdodlar  ruhi  doim o  tiriklarga  moyil 
boTib,  ularning  kundalik hayotida yordam   berar ekan.  Ajdodlar  ru- 
higa e'tiqod bo'yicha dolm enlam i misol qilib keitirish  mumkin.
D iniy e'tiqodning birm uncha keng  tarqalgan yana bir ko'rinishi 
ajdodlar  ruhiga  sig'inish -  anim izm   yoki  ru h -jo n   (nafaqat  ajdodlar 
ruhi va insonlar)ga  topinishdir. A nim izm  ko'rinishini  totem  fetish- 
larda,  xususan,  qadim gi  m ozor-qabristonlard a  ham da  qoyatosh 
rasm larida  ham  ko'rish  m um kin.  A nim izm   bilan  bir  qatorda  sho- 
m onlik  ham   koTeyslar  hayotida  m uhim   o'rin   egallagan.  O dam lar 
shom onlarni  ruhlar  bilan  m uloqot  qila  olish  qudratiga  ega  deb 
bilganlar.  Shom onlar  turli  kasalliklarni  davolaganlar  yo'qolgan 
odamlar,  jonivor  ham da  narsa-buyu m larn i  topish  bilan  birga  ke- 
lajakni  bashorat qilganlar.
Koreya  yarim  orolining  70  foizini  togTar  egallagani  bois  bu 
yerda  to   kulti  ham  boTgan.  Chunonchi,  m intaqada  ba'zi  togTar
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

IB n b   Q A D IM G I  D AVR
1 1
ilohiy  xarakterga  ega  bo'Iib,  ularga  afsonaviy  davrda  -   yaralish 
davrida  bo'lajak  qahram onlar  tug'iladigan  yoki  m uhim   voqealar 
ro'y beradigan m akon sifatida qaralgan.  M uqaddas joy sifatida  tan 
olingan  Txeboksan  tog'ida  yashaydigan  ayiq  ayolga  aylanib,  os- 
m on  hukm dorining  o'g'liga  turm ushga  chiqqan.  Afsonaga  ko'ra, 
aynan  m azkur voqeadan Koreya  davlatchiligi  tarixi boshlangan.
Q adim gi  qavm larda  tog'larga  sig'inish  bilan  birga,  hosildorlik 
kulti, daraxt,  tosh va  boshqa kultlar ham bo'lgan.
U m um an  olganda,  Koreya  yarim  orolini  o'rab  turgan  dunyo 
ilohiylashtirilgan.  U larning  tasavvuriga  ko'ra,  yerni  turli  ruhlar, 
g'ayritabiiy  kuchga ega  ilohiy  hayvonlar va jum boqli  m avjudotlar 
o'rab  olgan.  Yuqoridagi jonzotlar bilan  aloqa qilish,  suhbatlashish, 
ahdlashish  va  qilgan yom on  ishlari  uchun  kechirim   so'ralgan.  Ko- 
reyslarning  deyarli  barcha  m arosim lari  u  yoki  bu  darajada  ajdod- 
lar e'tiqodi yoki ularga in'om !ar taqdim  qilish bilan bog'liq b o‘lgan. 
Bu  kabi  ilk  e'tiqod  shakllari  keyinchalik  rivojlangan  dinlar  kirib 
kelgan  davrda  va  ularning  ba'zilari  hatto  bugungi  kunda  ham 
o'tm ish ovozi  tarzida  saqlanib  qolgan.
K o re y sla r 
Koreyslar qadim gi  xalqlardan biri hisoblanadi.
e tn o g e n e z i 
O lim lar  bu  borada  fikr  bildirganda,  ko'proq
koreyslarning  irsiy  xususiyatlaridagi  qadim - 
gi  asoslar  bilan  birga  ularning  etnos  sifatida  shakllanishiga  ham 
e'tibor qaratadilar.
D unyoning ko'plab hududlarida asrlar davom ida bir xalq bosh- 
qasi  bilan  qo'shilib,  qo'shni  xalqlar  yoki  bosqinchilar  bilan  arala- 
shishi  natijasida  yangi  etnik  kom ponentlarning  paydo  bo'lishi 
yoki  transform atsiyalashuvi  sodir  bo'lgan.  Bir  necha  qabilalar  va 
xalqlarning boshqa xalqlar yoki etnik guruhlar bilan  qorishuvi  na- 
tijasida  keyingi  avlodlar  uzoq  ajdodlar  bilan  tashqi  antropologik 
qiyofasi,  tili  va  m adaniyatidagi  um um iylikni yo'qotgan.
Bu  borada  koreyslarning  o'ziga  xos  xususiyati  shundaki,  ular 
uzoq  vaqt  Koreya  yarim  orolida  dunyodan  uzilgan  holda  yasha- 
ganlar.  Shu bois yarim orol etnik jihatdan bir xalqdan  iborat bo'lib, 
u lam ing  etnogenezi  qadim gi  davrlarda  yakunlangan.  Bundan 
tashqari, K oreyaning m illiy davlat sifatida shakllanishi ham  Yevro- 
pa va O siyoning b ir qator davlatlariga qaraganda birm uncha avval
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

12
IB o b .  Q A D IM C ID A V R
sodir  bo'lgan  bo'lib,  bunga  ham  koreyslarning  izolyatsiyalashgan 
hududda yashashi ham da etnik  bir xilligi sabab bo'lgan.
Um um an  olganda,  koreyslar  etnogenezi  m uam m osi  borasida 
quyidagilarni  ta'kidlab  o'tish  m um kin:
a) koreys xalqining etnogenezi jarayoni qadim gi davrda (taxm i- 
nan  neolit  davrida boshlanib,  bronza  va  tem ir asrida  tugallangan) 
yuz  bergan;
b)  bu  jarayonda  O siyoning  turli  hududlarida  yashagan  qabila- 
lar ishtirok etgan;
v)  m azkur  qabilalar  turli  ko'chishlar  vaqtida  tarqoq  qabilalar 
sifatida yarim  orolga  kirib kelganlar;
g)  koreyslarning  etnos  sifatida  shakllanishiga  qabilalam ing 
o'zaro  qorishuvi  ta'sir qilgan;
d)  turli  qabilalam ing  koreyslar  etnogenezidagi  o'rn in i  bir  xil 
tarzda baholab bo'lm aydi.
Koreyslarning qayerdan  kelib chiqqanligini bilish uchun,  avvalo 
u lam ing antropologik qiyofasi,  tili  va  madaniyatiga  e'tibor  qaratish 
lozim.  Til  tasnifi  bo'yicha,  koreys  tili  oltoy  tillari  oilasiga  mansub 
boTib,  bu  oilaga  turk,  m o'g'il,  tungus-m anjur boTimi,  shuningdek, 
yapon  tillari  kiradi.  Ba'zi  adabiyotlarda  esa  bu  tilni  o'rol-oltoy  til- 
lar oilasi  deb  ham  yuritiladi.  Antropologik  tasnifga  ko'ra,  koreyslar 
mongoloid  irqining Sharqiy Osiyo shoxobchasidagi  m anjur-koreys 
tipiga kiradi.  Bu  irq neolit davrida m anjur-koreys tipi, paleoosiyoWk- 
lam ing Tinch okean (avstroneziyaliklar) va kontinental  hududlarda 
yashovchi  m ongoloidlar bilan qorishuvi  natijasida paydoboTgan.
Paleoosiyoliklar  Shim oliy  va  Shim oli  Sharqiy  O siyoning  qa- 
dim gi  aborigen  xalqlari  boTib,  ular  Shim oliy  va  Sh im oli-Sh arq iy 
Sibir,  Kuril  orollari,  Saxalin  va  Yaponiyada  yashaganlar.  Ularga 
nivxlar,  eskim oslar,  yukagirlar,  ketlar,  aleutlar  va  aynlar  kiradi. 
Shu  bilan  bir qatorda  chukchalar,  koryaklar,  itelm enlar  ham   m az- 
kur  guruhga  m ansub  boTib,  ular  sh im oli-sharq iy  paleoosiyolik 
guruhini  tashkil  etadi.