Копия Презентация без названия

Alkimyo Davri
"Alkimyo" asoschisi Jobir ibn Xayyom metallarning paydo boʻlishidagi oltingugurt-simob 
nazariyasini olgʻa surgan, yaʼni yer qaʼrida quruq bogʻlanishdan oltingugurt ("metallar otasi"), nam 
bugʻlanishdan esa simob ("metallar onasi") paydo boʻladi degan fikrni aytadi. Ularning turli xil 
nisbatlarda birikishidan oltin, kumush, mis, temir, qalay, qoʻrgʻoshin, shisha hosil boʻladi. Shu 
asnoda oddiy metallarni nodir metallarga oʻtkazish haqida maʼlumotlar beriladi. "Element" 
tushunchasiga koʻra, oltingugurt — yonuvchanlik, simob — uchuvchanlik, tuz esa eruvchanlikni 
bildiradi. Shoʻnga koʻra, bu moddalar turining kashf qilinishi asosiy fikr boʻldi. Olimning 
izdoshlaridan boʻlgan Abu Nasr Forobiy oʻzining "Us todi Soniy" asarida alkimyo ilmining 
yoʻnalishini maʼqullaydi. Sharq allomalaridan Abu Bakr ap-Roziy "Sirlar kitobi"da alkimyo maʼlum 
boʻlgan moddalarni oʻrganish, asbob-uskunalarni yigʻish va foydalanish hamda tajribalar oʻtkazishni 
keltiradi. Roziy oʻz asarida oʻngacha maʼlum boʻlgan moddalarni tasniflab, asbob va tajribalarni 
maʼlum bir tizimga solgan. Abu Abdullo al-Xorazmiyning "Bilimlar kaliti" kitobida Kimyoga alohida 
boʻlim ajratilib, unda turli moddalar, asboblar, tajribalar toʻgʻrisida mukammal maʼlumotlar 
keltirilgan. Abul Hakim al-Xorazmiy esa alkimyo fani tajribalarida qoʻllanilgan taroziga ahamiyat 
beradi. Al-Haziniy tomonidan 1125 yilda yozilgan "Dono tarozu haqida kitob"da turli koʻrinish va 
tuzilishdagi tarozilarda tortish usullari bayon qilinganligi manbalardan maʼlum. 

---

Abu Ali ibn Sino "Al-qonun" kitobida oʻsimlik, hayvonot, 
minerallar, tuzlar, kislotalar, ishqorlar, metallar, oksidlar va 
boshqa birikmalarning 750 dan ortiq turini yozadi.
Ularning nomi, xossalari, ishlatilishini tula ifo-dalaydi. Uning "taboshir 
kulchalari"dan (Indoneziyada oʻsadigan bambukdan olib kulchaga 
qoʻshib oyoq-qoʻli singan bemorlarga beriladigan kremniy oksidi — 
inson organizmida tez erib singadigan modda) qanchadan-qancha 
odamlar shifo topgan. Ibn Sino Jo-birdan farqli ravishda metallarning 
xususiyatini chuqur va mukammal oʻrgan-di, uning xatolarini tuzatdi. 
Ibn Sino nafaqat Jobirning, balki barcha alkimyogarlarning xatolarini 
ilmiy jihatdan asoslab berdi. U oddiy metallardan nodir metallar, 
jumladan, oltin olib boʻlmasligini birinchi boʻlib amalda isbot etdi. 
Fransuz olimi M. Bertlo, rus olimi B. Menshutkin, akademik O. 
Soimovlarning fikricha, Abu Ali ibn Sino asarlarida hozirgi zamon 
anorganiq kimyo fanining ilk kurtaklari namoyon boʻlgan.