Konstruktsion materiallar texnologiyasi

Kristallografik tekisliklar. 
Metallarda kristall panjaraning atom zichligi eng 
ko’p bo’lgan tekisligi 
kristollografik tekislik 
yoki 
atomlar tekisligi 
deb ataladi. 
Atomlarning bunday tekislik bo’ylab sirpanishiga ko’rsatiladigan qarshilik eng 
kichikdir. Kristall panjaraning shakliga qarab, unda kristallografik tekislik bitta yoki 
bir nechta bo’lishi mumkin. Kristallografik tekisliklarning tanlab olingan koordina 
o’qlariga nisbatan yo’nalishi maxsus indekslar bilan belgilanadi. Bu indekslar 
kristallografik tekislikning haqiqiy vaziyatini emas, balki koordinata o’qlariga 
nisbatan qanday yo’nalganligini ko’rsatadi. Binobarin, indekslar biron muayyan 
tekislikni ifodalamay, balki bir xil yo’nalishdagi parallel bir guruh tekisliklarni 
ifodalaydi. Indekslar o’lchamli sonlar emas, balki mavhum sonlar bo’ladi. 
Kristallografik tekislikni indekslarini topish uchun shu tekislik koordinata o’qlarini 
kesib o’tgan nuqtalardan to koordinata boshigacha bo’lgan masofalar mavhum 
birliklarda o’lchanadi. O’lchash natijasida chiqqan sonlarning teskari qiymatlari 
olinib, so’ngra ularning nisbati uchta oddiy butun sonlar nisbatiga ketiriladi. Har xil 
shaklli kristall panjaradagi kristallografik tekisliklar soni 6 ta, yoqlari 
markazlashgan kristall panjarada 4 ta, geksoganal panjarada esa 1 tadir. Metallning 
plastikligi shu metall kristall panjarasidagi kristallografik tekisliklar soniga to’g’ri 
proporsionaldir. Binobarin, kristall panjarasi geksoganal bo’lgan metallarning 
plastikligi boshqa tur panjarali metallarnikidan past bo’lib, ularni bosim bilan ishlash 
ancha qiyin. 
Bir metallning, umuman, bir elementning har xil sharoitda, masalan, har xil 
temperaturalarda turlicha kristall panjaralar hosil qila olish xususiyati 
allotropiya, 
boshqacha qilib aytganda, 
polimorfizm 
deb ataladi. Metallning har xil kristall turlari 
shu metallning