Konstruktsion materiallar texnologiyasi

Ishlatiladigan elektr pechlari 2 xil bo'lib, 
1. Elektr yoy pechlari. 2. Induksion elektr pechlari. 
Elektrodlarni maxsus mexanizatsiyalar yordamida elektrod dvigatel 
harakatlantiradi. Vertikal elektrodli pechlarda birinchi elektroddan metallga beriladi, 
ikkinchi elektrodga esa tok metall orqali o'tadi va tok zanjirini hosil qiladi. Pechning 
asosini burish maxsus mexanizmi gidroko'targichlar yordamida bajariladi. Elektr 
yoylari bilan kichkina hajmda katta quvvatni markazlashtirish mumkin. Bir tonna 
po'lat olish uchun 700-800 kvt/soat elektr energiyasi va 5-10 kg grafit elektrod, 15-
20 kg ko'mir elektrod sarflanadi. Grafit elektrod ko'mir elektrodga qaraganda katta 
temperaturaga chidamli, elektr tokiga qarshiligi kam.
3-rasm. Elektr yoyli pechning sxemasi. 
a) vertikal joylashgan elektr yoy pechi; 

---

b) gorizantal joylashgan elektr yoy pechi. 
 
Elektr yoy pechlari, tuzilishi sodda, boshqarish qulay. Elektr energiyasidan 
foydalanish koeffisiyenti turli markadagi po'latlarni arzon shixta materiallardan 
olish mumkin. Shunday afzallik tomonlari uchun sanoatda keng ishlatiladi (3-rasm). 
Elektrodlari gorizantal joylashgan elektr yoy pechlarida shixta materiallari 
elektrodlar orasida hosil bo'lgan ta’sirida eriydi. Elektrodlari vertikal joylashgan 
pechlarda elektr yoy, har bir elektrod bilan metall orasida yonadi. Bu 
konstruksiyadagi pechlarda shixta materiallari tez eriydi, chunki issiqlikni metalga 
ta’siri yuqori bo'ladi. Elektr pechlarini devorlari ham yuqori temperaturaga chidamli 
materiallardan qilinib, asosli va kislota xarakterli bo'lishi mumkin (magnezit, dinos). 
Pechning tubi va devori magneziy g’ishtidan, gumbazi esa dinos g’ishtidan qilinadi. 
Elektr pechlarni to'ldiradigan shixta asosan skrapni tashkil etadi (90 % qo’rg’oshin). 
Skrap erib bo'lgandan so’ng 5-10 % cho’shka cho’yani solinadi. Oksidlash uchun 
ruda va shlak hosil qilish uchun esa flyus solinadi. Shixtani solayotganda elektrodlar 
ko'tarib qo'yiladi. Avval mayda temir-tersaklar keyin yiriklari ustiga yana maydasi 
solinadi. U tokni yaxshi o'tishini ta’minlaydi. Elektr yoy pechlarini ish hajmi 0,5-
500 tonnagacha. O'rtacha pechlarniki 25-100 tonna o'rtasida. Elektr pechlari bilan 
sutkasiga 3-6 martagacha po'lat eritib olish mumkin.Erigan metall pechni tubiga oqa 
boshlaydi. Pechga kiritilgan shixtalar tarkibidagi qo'shimchalarni oksidlanishi, 
pechga solingan ruda va atmosfera kislorodi hisobiga boradi. 
Sanoatda po'lat eritish uchun yuqori chastotali induksion elektr pechlardan 
foydalaniladi. Bunday elektr pechlarini ishi elektromagnit energiyasini induksion 
yo'l bilan o'zgartishga asoslangan. Bunday elektr pechi o'ziga xos havo 
transformatori bo'lib, uni birlamchi cho'lg’ami mis trubasi, ikkinchi cho'lg’ami esa 
pechini tigeliga solinadi. Mis truba ichida suv aylanib yuradi va pechning ichki 
qismida tigel bo'lib shigelga eritiladigan metall solinadi. Pechni ishlatish uchun 
birlamchi cho'lg’amga yuqori chastotali tok yuboriladi. Bunda mis truba orqali 
o'tgan yuqori chastotali tok o'zgaruvchan magnit maydoni hosil qiladi. Shuning 
natijasida tigeldagi metalda yuqori chastotali magnit maydoni ta’sirida kuchli tok 
hosil bo'ladi. Tokning elektrodinamik kuchlari ta’sirida metall zarrachalarini 
harakati zo'rayib metall qiziydi va eriydi. Hosil bo'lgan temperatura 2000 gradusga 
yaqin bo'ladi.