Konstruksiyalar

76-rasm.
161. Nima uchun betonning noelastik xossasi kesimning  
qarshilik momentini oshiradi?
Eng oddiy beton kesimni (armaturasiz) ko‘rib chiqamiz 
va 75-v rasmga murojaat qilamiz. Ushbu rasmda darz hosil 
bo‘lish arafasidagi hisobiy kuchlanishlar epyurasi ko‘rsatil-
gan: kesimning cho‘ziluvchi zonadasida to‘g‘ri burchakli va 
siqiluvchi zonadasida uchburchak ko‘rinishiga ega. Statik 
shartiga asosan siqiluvchi zonadagi teng ta’sir etuvchi N
b
 va 
cho‘ziluvchi zonadagi teng ta’sir etuvchi N
bt
 bir-biriga teng, 
demak unga mos keluvchi epyuralarning yuzalari ham o‘za-
ro tengdir, bunday holat agar eng chetki siqiluvchi toladagi 
kuchlanish cho‘ziluvchidan ikki barobar katta bo‘lgandagina 
(σ
b
= 2R
bt,ser
) o‘rinlidir. Siqiluvchi va cho‘ziluvchi zonadagi 
teng ta’sir etuvchi zo‘riqishlar N
b 
=N
bt
 = R
bt,ser
 bh /2, u la r 
orasidagi yelka: z = h /4 + h /3 = 7h /12. U holda kesim to-

---

120
monidan qabul qilinadigan moment quyidagicha aniqlana-
di: M = N
bt
z =(R
bt,ser
bh/2)(7h/12) yoki M = R
bt,ser 
1,75 W, 
ya’ni to‘g‘ri burchakli kesim uchun γ = 1,75. Shunday qilib, 
betonning noelastik deformatsiyasi natijasida hosil bo‘lgan 
kesimning qarshilik momenti hisobda cho‘ziluvchi zonada 
to‘g‘ri burchakli kuchlanishlar epyurasi qabul qilinganligi tu-
fayli ortadi.