Konstruksiyalar

149.  Cho‘ziluvchi  elementlarning  mustahkamligi                    
qanday aniqlanadi?
Bu yerda ham ikkita hol majud: birinchisi (72-a rasm) – 
cho‘zuvchi N kuch kesimni ichida chetki qator armaturalari 
oralig‘ida joylashgan (unda kesimning barcha qismi cho‘zilgan 
bo‘ladi); ikkinchisi (72-b rasm) – cho‘zuvchi N kuch kesim-
dan tashqarida joylashgan (unda kesimning bir qismi siqilgan 
bo‘ladi). Ikkita hol o‘rtasidagi farqni tushunish qiyin emas, bir 
oraliqli tasavvur qilsak, agar to‘plangan kuchning yo‘nalishi 
tayanchlar oralig‘ida bo‘lsa, tayanch reaksiyalari bir tomonga 
yo‘nalgan bo‘ladi (1-hol), agar konsolga bo‘lsa, tayanch reaksi-
yalari qarama-qarshi tomonlarga yo‘naltirilgan bo‘ladi (2-hol, 
72-v rasm).
Birinchi holda mustahkamlikni quyidagi shartdan tekshiri-
ladi: Ne′≤ R
s
A
s
 (h
o
 – a′), Ne ≤ R
s
A′
s
 (h
o
 – a′). Bu yerdan ar-
maturani tanlash oson: 
A
s
 ≥ Ne′ /(R
s
(h
o
 – a′)); A′
s
 ≥ N
e
/(R
s
(ho – a′)). Ko‘rinib tu-
ribdiki, A
s
 = A′
s
 bo‘lganda S′ armaturadagi kuchlanish σ
s
 < R
s
, 
bo‘lib, simmetrik armaturalash faqat markaziy siqilishda yoki 
e
o
 ekssentrisitetning ishorasi o‘zgaruvchanligida maqsadga mu-
vofiqdir. 
72 rasm.
Ikkinchi holda mustahkamlik nomarkaziy siqilishdagi ka-
bi shartlar asosida aniqlanadi: N
e
  ≤ N
b
z
b
 + N′
s
 z
s
 = R
b
•b• 
•x(h
o
– 0,5x) +R
sc
A′
s
(h
o
–a′), bu yerda x = (R
s
A
s
 – R
sc
A′
s
– N)/

---

111
(R
b
b). Agar x > ξ
R
h
o
, bo‘lsa x = ξ
R
h
o
, qabul qilinadi, agar bun-
day qilinmasa qiyin holat vujudga keladi: S armaturadagi kuch-
lanish σ
s
 < R
s
 (xuddi ortiqcha armaturalangan kesimdagi kabi). 
Ikkinchi hol bo‘yicha hisoblaganda armatura tanlash biroz qi-
yinroq, chunki ikkita tenglamada uchta noma’lum (A
s
, A′
s
 va x) 
mavjud. Odatda buni ketma-ket yaqinlashish usulida bajarila-
di A
s
 ga son qiymat berib yoki jadval koeffitsientlari yordamida 
amalga oshiriladi. Agar hisob bo‘yicha x < 0 bo‘lsa (aslida bu ho-
lat sog‘lom fikrga ziddir) mustahkamlik quyidagi shartdan tek-
shiriladi: N
e
 ≤ R
s
A′
s
(h
o
 – a′).