Konstruksiyalar

144. Nomarkaziy siqiluvchi elementning ustuvorligi qanday  
aniqlanadi? 
a)
b)
 69-rasm.
Nomarkaziy siqilishda element egrilaganadi, uning dast labki 
ekssentrisiteti e
0
 ortadi va shu bilan birgalikda tashqi kuchlardan 
hosil bo‘lgan moment M o‘sib boradi. Doimiy va uzoq mud-
datli yuklarning ulushi qancha katta bo‘lsa, siqiluvchi tolalarda 
 67-rasm.

---

106
tobtashlash deformatsiyasi shuncha katta bo‘la-
di, element egrilanadi va e
0
 o‘sib boradi. Ushbu 
holatni quyidagi koeffitsient bilan hisobga oli-
nadi: η =1/(1 – N/N
cr
), va e
0
 ga ko‘paytirila-
di (69-rasm). Keltirilgan ifodada N –  tashqi 
kuchlardan hosil bo‘lgan bo‘ylama kuch, N
cr
 – 
kritik kuch bo‘lib loyihalash me’yorlarida kel-
tirilgan formulalar yordamida aniqlanadi. U 
elementning hisobiy uzunligi, kesim o‘lcham-
lari, ekssentrisitetning qiymati, doimiy va uzoq 
muddatli yuklarning ulushiga bog‘liq. Agar elementning egiluv-
chanligi λ = l
o
/i ≤ 14 bo‘lsa (to‘g‘ri burchakli kesimlar uchun 
l
o
/h ≤4) η ni hisobga olmaslik mumkin, bu yerda: i – inersi-
ya radiusi, h – kesim balandligi, l
0
 – hisobiy uzunlik. Shunday 
qilib ustuvorlik sharti e
0
 ni aniqlashtirilgandan keyin mustah-
kamlik sharti ko‘rinishini saqlaydi.