Konstruksiyalar

14-rasm.
40. Oldindan zo‘riqtirish konstruksiyalarning  
mustahkamligiga ta’sir qiladimi?
Bevosita ta’sir qilmaydi. 15-rasmdan ko‘rinib turibdiki, darz 
hosil bo‘lgandan keyin cho‘zuvchi kuch N ni faqat armatura 
qabul qiladi. Uning yuk ko‘tarish qobiliyati N
su
=R
s
A
s
, zo‘riq-
tirilgan yoki zo‘riqtirilmaganligidan qat’i nazar mustahkamli-
gini bildiradi.

---

27
41. Nima uchun zo‘riqtirilgan armatura sifatida «yumshoq»   
po‘lat qo‘llanilmaydi?
U «yumshoq»ligi uchun emas, uning mustahkamligi kam-
ligi sababli qo‘llanilmaydi. Agar uni hatto oquvchanlik chega-
rasigacha tortilsa ham, kirishish, tobtashlash deformatsiyalari 
sababli vaqt o‘tishi bilan oldindan zo‘riqtirish butunlay yo‘qola-
di, arma tura boshlang‘ich kuchlanishni to‘la yo‘qotadi. Shun-
day bo‘lsada, A-III klass «yumshoq» po‘latni oldindan zo‘ri-
qtirilgan konstruksiya sifatida ishlatish mumkin. Buning uchun 
uni oldindan 450...500 MPa gacha (oquvchanlik chegarasidan 
yuqori kuchlanishgacha) tortib, keyin qo‘yib yuboriladi. Shu-
ning natijasida oldingi oquvchanlik maydoni yo‘qoladi, yan-
gi hosil bo‘lgan oquvchanlik maydoni avvalgisining 1/3 ulushi-
cha yuqori bo‘ladi (16-rasm). Bunday po‘lat tortish natijasida 
mustahkamlangan po‘lat deb ataladi va uni A-III
B
 qilib belgi-
lanadi.