Konstruksiyalar

236. Plita, balka va fermalarda bo‘ylama cho‘ziluvchi ishchi  
armatura bo‘ylab hosil bo‘lgan darzlar nimadan dalolat beradi?
Darz hosil bo‘lishining sabablari bir nechta bo‘lishi mum-
kin. Ulardan biri himoya qatlami yetarli bo‘lmaganligi sabab-
li, betonning hajmiy kichrayishidagi kuchlanish katta bo‘lishi-

---

170
dir (108-a rasm). Ba’zi hollarda hajmiy kichrayish natijasidagi 
darzlar beton tarkibi noto‘g‘ri tanlanganligidan yoki yig‘ma 
temir-beton konstruksiyalarni tayyorlashda issiqlik bilan ish-
lov berish rejimi buzilishidan paydo bo‘ladi (issiqlik bilan ish-
lov berishdan oldin oldindan ushlab turish rejimining yo‘qligi 
yoki temperaturani tez ko‘tarib yuborish).
hajmiy kichrayish natijasidagi darzlarning ochilish eni katta 
bo‘lmaydi. Lekin uni orasidan havo-bug‘ aralashmasi yoki agres-
siv suyuqliklar va gazlar o‘tib, armaturani korroziyaga uchratadi. 
hajmiy kichrayish natijasidagi darzlarning xavfliligi mana shun-
dadir. 
a)
b)
108-rasm: 1 – darzlar, 2 – armatura. 
Korroziya mahsulotlari (zanglash) metalga qaraganda kat-
ta joyni egallaydi hamda darzlarning ochilish enini kattalashti-
radi. Agar konstruksiya ochiq havoda ekspluatatsiya qilinayot-
gan bo‘lsa, darzlarga atmosferadagi namlik kirib, sovuq havoda 
muzlaganda betonda qo‘shimcha yorilish hosil qiladi. Arma-
tura korroziyasining boshqa bir sababi bug‘, agressiv gaz emas 
balki betonga agressiv tuzli qo‘shimchalar qo‘shilishi natijasida 
bo‘lishi mumkin. Birinchi sababidagi kabi bunda ham korro-
ziya mahsulotlarining hajmi kattalashib, betonni yoradi.

---

171
Ushbu nuqsonning xavflilik darajasi birinchi navbatda arma-
turabop po‘latning korroziyalanish darajasiga bog‘liq. Uchinchi 
sababi – zo‘riqtirilgan armatura qisqichlardan bo‘shatilgandan 
keyin betonning yorilishidir. Bunday darzlar konstruksiya ning 
chetki qismlarida bo‘lishi xavfli (108-b rasm), sababi arma-
turaning kuchlanishni uzatish zonasi uzunligini oshirib yu-
boradi va betonga ankerlashni yomonlashtiradi. Natijada pli-
ta balka va fermalarning yuk ko‘tarish qobiliyatini pasaytiradi.