Konstruksion matriallar haqida umumiy ma‘lumotlar. 1 Konstruksion materiallarni qurilishda ishlatilishi



Download 6,5 Mb.
bet4/4
Sana12.07.2022
Hajmi6,5 Mb.
#784202
1   2   3   4
Bog'liq
Konstruksion Ergashboyeva .M-WPS Office[1]

Reed asboblari
Qamish asboblari havoni og'zaki naychaga qaratib, ovoz chiqaradi qamishyoki tebranish uchun qamish. Naychalar singari, qamish quvurlari yana ikkita turga bo'linadi: bitta qamish va ikki qamish.[7] Bitta qamish yog'och shamollari qamish og'zini ochish joyiga mahkamlab (a. yordamida) tovush chiqaradi ligature). Qamish va og'zaki oralig'ida havo majburlanganda, qamish asbobdagi havo ustunini tebranishiga va o'ziga xos ovoz chiqarishiga olib keladi. Yagona qamish asboblariga quyidagilar kiradi klarnet, saksafon, va boshqalar kabi chalumeau.[8]
Ikki qamish asboblarda tayanchga bir-biriga bog'langan ikkita aniq kesilgan, mayda mayda bo'laklardan foydalaniladi. Ovoz chiqarishning ushbu shakli o'rtada kechgacha paydo bo'lgan deb taxmin qilingan Neolit ​​davri; uning kashfiyoti parchalanish paytida esayotgan shamolni kuzatish bilan bog'liq. Tayyorlangan, bog'langan qamish asbobga kiritiladi va havo ikkala qism orasiga majburlanganda tebranadi (yana asbob ichidagi havo ham tebranishiga olib keladi).[9] Ushbu qamish quvurlar oilasi yana ikkita kichik oilaga bo'linadi: ochiq qamish va qalpoqli ikki qamishli asboblar. Ochiq qo`sh qamishli cholg`u asboblari qo`l qamish to`g`ridan-to`g`ri o`yinchining lablari orasiga kirib ijro etiladi. Bu oilaga kabi asboblar kiradi oboy, cor anglais (shuningdek, ingliz shoxi deb ataladi) va fagotva ko'plab turlari shawms butun dunyo bo'ylab.
Boshqa tomondan, qalpoqli ikki qamishli asboblarda qalpoqcha bilan yopilgan qo'shaloq qamish mavjud. Aktyor bu qopqoqning teshigidan puflaydi, so'ngra havoni qamish orqali boshqaradi. Bu oilaga quyidagilar kiradi xarsangtosh.
2.2 Ro‘zg‘or asbob-anjomlarini ishlab chiqishda xomashyo tanlash.
Asrlar davomida shunday bo‘lib kelgan, yog‘ochga ishlov berish sanoatiga asosan otasining izidan o‘g‘illar kirib kelishgan. Hozirda bu qonuniyat avvalgiga qaraganda o‘z “kuch”ini yo‘qotgan, lekin o‘lmagan. To‘g‘ri, O‘zbekistonda yog‘ochsozlik sanoati hamma vaqt ham zamonaviy bilimlarga ega bo‘lgan yosh kadrlarni talab qilib kelgan. YOg‘ochsozlik buyumlari qadimda ham, hozir ham xalqimiz kundalik turmushida muhim o‘rin tutgan, axir beshiksiz o‘zbek xonadonini tasavvur qilish mumkinmi? Bu soha vakillariga bo‘lgan talab ham bugun mehnat bozorida yuqori.
Bugun yog‘ochsozlar kam ishchi soni bilan yog‘och ishlab chiqarish imkonini beradigan yanada samaraliroq texnikani qo‘lga kiritib borishayapti. Bu yog‘ochsozlikning yangi mutaxassislariga ish o‘rnini topish qiyin bo‘ladi, degan ma’noni anglatmaydi. Lekin yog‘ochga ishlov berish sanoatining ayrim kasblari juda ham keng tarqalgan. Ular qatoriga, yog‘ochdan uylar qurish bo‘yicha mutaxassis, yog‘ochdan idish va asbob-anjomlar, uy-ro‘zg‘or buyumlarini tayyorlovchi usta kiradi. Bu sohada mos mutaxassislikni qo‘lga kiritgan talabalar mebel kombinatida mebelni loyihalash bo‘yicha konstruktor bo‘lishi yoki uy-joylar, dala-hovlilarni, shuningdek, yog‘ochdan ishlanadigan turli xildagi binolarni loyihalashtirish va qurishda ishtirok etishi mumkin.
Mebel ishlab chiqarish bizning mamlakatimizda etarlicha keng tarqalgan, hattoki bu sohada oilaviy biznesni yo‘lga qo‘yish va rivojlantirish imkoniyatlari ham katta, yog‘och karkasli uylar ham tez-tez qurilib turiladi.
Xalq hunarmandchiligini mustaqil ravishda yoki xalq hunarmandlik, ya’ni “usta-shogird” maktablarida o‘rganadigan hunarmandlar ham bor. Lekin bizning zamonimizda milliy hunarmandchilik kollejlarining faoliyati yosh hunarmandlarni tayyorlashda muhim rol o‘ynamoqda. YOg‘och bilan ishlash unga nisbatan o‘zgacha e’tiborni talab etadi, bunday mutaxassisliklarni katta usta-ustozlarning yordami bilan egallashadi, buning ustiga, yog‘ochsozlik bilan bog‘liq hunarlarni o‘rganish qancha barvaqt boshlansa, bo‘lg‘usi mutaxassisning kasbiy shakllanishi shunchalik qiziqarli va tezroq amalga oshadi.

YOg‘ochga ishlov berish sanoati ham boshqa sanoat turlari singari o‘z texnologiyasi, texnikalari va o‘z mutaxassislariga ega. YOg‘ochga ishlov berish texnik-texnologi, avvalambor, yog‘och turiga va uning tabiiy xususiyatlariga e’tiborini qaratishi lozim. SHuningdek, yog‘ochning mustahkamligi, tashqi ta’sirlar(namlik, issiq, sovuq va shu kabilar)ga chidamliligi, qanday maqsadlarda ishlatilishini ham bilishlari zarur.
YOg‘ochni qayta ishlash dastgohlari dastgohchisi, arralovchi-dastgohchilar esa, birinchi navbatda, barcha texnik vositalarning ishga yaroqliligini va avrallarning bo‘lmasligini ta’minlab berishadi. Dastgohlarni boshqarish bilan birga ularning texnik holatini ham nazorat qilishadi. Ulardan texnika xavfsizligi qoidalariga qat’iy rioya qilish talab etiladi. Sozlovchi chilangarlar texnologik jarayonda ishtirok etuvchi dastgohlar, arralar va boshqa mashinalarni ta’mirlash, sozlash va ularga texnik xizmat ko‘rsatish, zarur qismlarni almashtirish kabi ishlarni bajarishadi. Ularga smenali tartibda ishlashga ham to‘g‘ri keladi.
YAna bir mutaxassis – mebellarni qoplovchi pardozlovchi. Bu kasb vakillarining nimalarga qodirligini ixtiyoriy mebel do‘konlarida bejirim va betakror ko‘rinishlardagi yumshoq hamda qattiq mebellarni ko‘rganimizda bilib olish qiyin emas. Haqiqatda, ulardan ham jismoniy mehnat, ham dizaynerlik va rassomlik qobiliyatlari talab qilinadi. Qoplovchi pardozlovchilar turli xil materiallar va elimlardan foydalangan holda ishlashadi. SHu sababli ular kimyo, fizika, matematika chizmachilik, estetika fanlarini ham puxta o‘zlashtirgan bo‘lishlari kerak, chunki qoplash va pardozlashda ishlatiladigan materiallarning kimyoviy va fizik xususiyatlarini inobatga olish shart. Eng yaxshisi, bunday mutaxassislar o‘z mehnatlari natijasidan zavqlanish baxtiga muyassar bo‘lishadi.
Bir so‘z bilan aytganda, yog‘ochsozlik sanoatining barcha mutaxassislari yog‘ochga ishlov berishdan tortib, mahsulot ishlab chiqarishgacha bo‘lgan jarayonning uzluksizligini ta’minlashga xizmat qilishadi. O‘z shaxsiyssexlari va fabrikalarini ochib, kattagina daromadni qo‘lga kiritish hamda oila a’zolarini ish bilan ta’minlash imkoniyatiga unutmasligimiz lozim.. Yogʻoch — 1) ksilema — suv va unda erigan tuzlarni daraxt ildizidan barg va boshqa organlarga oʻtkazuvchi yogʻochlangan devorli hujayralardan iborat oʻsimlik toʻqimasi.

Tana qismidaraxtning yog’och materiali yetkazib beradigan asosiy qismi bo’lib, ko’ndalang qismida quyidagi asosiy elementlardan tashkil topadi: ;a) Po’stloqning tashqi qatlami po’kki qatlam deb ataladigan qattiq qatlamdan iborat bo’lib, uning asosiy vazifasi daraxt tanasini har xil tashqi ta’sirlardan saqlashdan iborat. Lekin uning ba’zi turlaridan po’kak va issiq to’suvchi materiallar ishlab chiqarishda (eman), terini dudlovchi moddalar olishda (eman, tol, oq qayin) va har qanday daraxt po’stlog’idan rang va sunhiy yog’och materiallari olishda xom-ashyo sifatida foydalanish mumkin;
b) Lub qatlami po’stloqning ichki qismi hisoblanadi. U xom ashyo (material) sifatida ahamiyatga ega bo’lsmasada daraxtning vena qon tomirlari hisoblanadi, ya’ni daraxt barglari fotosintez yordamida havodan olgan ozuqali moddalarni ildizlarigacha yetkazib berishga xizmat qiladi;
v) Kambiy — lub va yog’ochlik orasidagi mayin va shirali qatlam bo’lib, tirik xujayralar zavodi hisoblanadi. U lub va o’zak nurlari orqali oziqlanib po’stloq va yog’ochlikning o’sishi uchun zarur bo’lgan xujayralarni yetkazib beradi;
g) Po’stloq osti (zabolon) qismi yog’ochlikning hali o’sishdan to’xtamagan qismi bo’lib, har yili kambiy yetkazib bergan xujayralar hisobiga ma’lum miqdorga “semirib” yillik xalqa hosil qiladi. Yillik xalqa chegarasini bahordagi yirik va yoz — kuz davridagi mayda xujayralar rangidagi farq hosil qiladi;
d) Mag’iz (yadro) yog’ochlikning o’sishdan to’xtagan qismi bo’lib, yillik xalqalarning zichligi va qattiqligining ortib borishi natijasida hosil bo’ladi. Odatda uning rangi po’stloq osti qismidan to’qroq bo’ladi.
Bunday daraxtlarni mag’izlik deb atalib, ularga qarag’ay (sosna), tilog’och (listvennitsa), kedr kabi igna bargli va eman (dub), shumtol (yaseng’), elma (ilm), bujun (vyaz) qayrag’och, yong’oq, chinor (platan), terak, tol va olma kabi yirik bargli daraxtlar kiradi. Ba’zi daraxtlarda o’sishi to’xtagan xujayralar ya’ni mag’iz bo’lmaydi. Bunday daraxtlarni mag’izsiz yoki po’stloq osti qatlamlik deb atalalib, ularga qora qarag’ay (el), oq qarag’ay (pixta), oq qayin (beryoza), qora qayin (buk) jo’ka (lipa), qandag’och (olxa), grab, zarang (klen), nok, shamshod (samshit), xurmo daraxtlarini misol qilib ko’rsatish mumkin. Agar yog’ochlik mag’izi bilan po’stloq osti qatlami bir xil rangda bo’lsa, bunday yog’ochni pishgan (yetilgan) deb hisoblanadi. Bunday yog’ochlik daraxtlarga igna bargli qora qarag’ay (yel) va oq qarag’ay (pixta), yirik bargli tog’ teragi (osina) va qora qayin (buk) kiradi.
e) O’zak ko’ndalang qirqimning o’rtasida joylashgan to’q rangli doira shaklida bo’lib, odatda uning diametri 2-5mm bo’ladi. Asosiy vazifasi: lub qatlami keltirgan ozuqa moddalarni daraxt tanasiga bir tekisda tarqatib berish (o’zak nurlari yordamida).
Yog’och olishda ishlatiladigan daraxtlar qattiqligiga ko’ra 3 turga bo’linadi:
1. yumshoq(qarag’ay-sosna, oq qarag’ay-pixta, qora qarag’ay-yel, kedr, terak-topol, tog’ teragi-osina, jo’ka-lipa);
2. qattiq(oq qayin-beryeza, qora qayin-buk, tilog’och-listvennitsa);
3. o’ta qattiq(nok-grusha, qayrag’och, yong’oq-orex, oq akatsiya, shamshod-samshit, grab, pista).
Igna bargli daraxtlar, turlari, yog’ochligi, xossalari, ishlatilishi
Igna bargli daraxtlarga qarag’ay (sosna), qora qarag’ay (yel), oq qarag’ay (pixta), tilog’och (listvennitsa) va kedr daraxtlari kiradi. Qarag’ay — yillik xalqalari yaqqol ko’rinadi, chunki kechki (yozgi-kuzgi) yog’ochlik qizg’ish-qo’ng’ir tusda, ertangisi (bahorgi) esa oqish (och) rangda bo’ladi. Po’stlog’i pastda qalin va yorilgan bo’lib, to’q qo’ng’ir rangda, yuqori qismida esa silliq tillorang bo’ladi. Po’stloq osti qatlami sarg’ish-oq rangda bo’lib qalinligi 20-80 yillik qatlamga teng bo’ladi. Yadrosi esa pushtidan qizil-qo’ng’ir ranggacha bo’ladi. Fizik-mexanik xossalari juda yuqori, qurilishda, ko’priksozlikda, kemasozlikda, vagonsozlikda, mashinasozlikda va samolyotsozlikda hamda mebel sanoatida keng ishlatiladi.
Metallar — oddiy sharoitda yuqori elektr oʻtkazuvchanligi, issiq oʻtkazuvchanligi, elektr oʻtkazuvchanligi, elektromagnit toʻlqinlarini yaxshi qaytarishi, plastikligi kabi oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻlgan oddiy moddalar. Metallar qattiq holatda kristall tuzilishda boʻladi.Davriy sistemadagi 118 ta elementdan 97 tasi metal hisoblanadi. Ularga 1,2,3-guruhdagi barcha elementlar (vodorod va bordan tashqari), 4-guruh bosh guruhchasida (uglerod va kremniydan tashqari) gi barcha elementlar, 5-guruhda ikkita metal – surma va vismut, 6-guruhda bitta metal – polloniy kiradi, 4-7guruhning yonaki guruhchalarida barcha elementlar metal hisoblanadi.Atom tuzilishi. Odatdagi sharoitda metallarning simobdan, boshqa hammasi qattiq moddalardir. Metallar kristall moddalardir. Metall kristallardagi panjara tugunlarining bir qismida atomlar, bir qismida esa ionlar turadi. Metallarning sirtqi elektronlari atom yadrosi bilan kuchsiz bogʻlanganligi uchun oson uziladi. Insonlar kamida 7ta metaldan: oltin, kumush, mis, temir, qalay, qoʻrgoshin, simobdan foydalanib kelishgan. Меtallarni tabiatda uchrashiga qarab quyidagilarga ajratish mumkin:
Faol metallar tuzlаr holida uchraydi: sulfatlar, xloridlar, karbonatlar, fosfatlar, nitratlar.
Oʻrtаcha faol metallar оksidlar va sulfatlar holida uchraydi: oksidlar, sulfatlat, sulfidlar.
Passiv metallar erkin holda uchraydi: mis, simob, kumush, oltin, platina.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI.



Download 6,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish