Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar, ularning subyektlari, obyektlari va turlari



Download 57 Kb.
bet2/2
Sana03.07.2021
Hajmi57 Kb.
#108349
1   2
Bog'liq
Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar, ularni

Davlat hokimiyati organlari (O`zbekiston Respublikasi Prezidenti, Oliy Majlis, Vazirlar Mahkamasi va mahalliy davlat hokimiyati organlari);

Davlat boshqaruvi organlari (vazirliklar va idoralar, davlat qo`mitalari, xo`jaliklar, muassasalar va boshqalar);

Sud organlari (Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud va Oliy xo`jalik sudi);

Prokuratura organlari.

Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar nafaqat yuqorida ko`rsatilgan organlar o`rtasidagi munosabatlarni, balki ikkinchi tomondan bu organlar bilan fuqarolarni, jamoat birlashmalari bilan deputatlarni va saylovchilar o`rtasidagi davlat-huquqiy munosabatlarni ham o`z ichiga oladi.

Davlat organlarining yuqori organlari tomonidan, quyi organlarga rahbarlik qilishi, quyi organlar qarorlarini bekor qilish bilan bog`liq konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlari kelib chiqadi va unda ishtirok etuvchilar subyekt bo`la oladilar. Masalan, O`zbekiston Respublikasi Prezidenti respublika boshqaruv organlarining, shuningdek, hokimlarning qabul qilgan hujjatlarni to`xtatadi va bekor qiladi.

7. Davlat organlari va jamoat birlashmalarining mansabdor shaxslari. Ular masalan, deputat so`rovi, fuqarolarning mansabdor shaxslar harakati ustidan shikoyat qilish bilan bog`liq davlat-huquqiy munosabatlarida subyekt sifatida ishtirok etadilar. O`zbekiston Respublikasida har bir shaxs bevosita o`zi va boshqalar bilan birgalikda vakolatli davlat organlariga, muassasalarga yoki xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish huquqiga ega.1[8]

8. O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati a'zolari va Qonunchilik palatasi va mahalliy-xalq deputatlari Kengashlarining deputatlari. Deputatlar va Senatorlar o`z huquqlari va majburiyatlarini bajarish bilan bog`liq munosabatlarda subyekt sifatida ishtirok etadilar. Masalan, deputat yoki senator sessiyada muhokama qilinayotgan masala yuzasidan so`zga chiqishi, raislik qiluvchiga savol berishi so`rov bilan murojaat qilishga haqli2[9].

9. O`zbekiston Respublikasi fuqarolari. Ular o`z ijtimoiy faolliklarini. O`zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq, mitinglar, yig`ilishlar va namoyishlar shaklida amalga oshirish huquqiga egadirlar3[10]. Ularning ishtirok etish jarayonlaridan kelib chiqadigan munosabatlarda subyekt bo`ladilar. Shuningdek, O`zbekiston Respublikasining fuqarolari jamiyatning to`laqonli a'zosi sifatida alohida konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarga kirishishi mumkin. Fuqarolarga muayyan majburiyatlar bilan birga davlat organlari oldida fuqarolarga ma'lum huquqlar ham berilgan. Jumladan, Konstitutsiyaning 18-moddasida, O`zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo`lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar qonun oldida tengdirlar, deb belgilangan. Ya'ni konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarining subyekti sifatida ishtirok etuvchi fuqarolarning huquqiy layoqatlari Konstitutsiyada kafolatlangan. Masalan, fuqaro davlat organlari, xalq deputatlari, jamoat birlashmalari va boshqa uyushma, tashkilotlar bilan konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarga kirishi oqibatida ham subyekt bo`la oladi.

10. Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarning subyekti sifatida chet el fuqarolari va fuqaroligi bo`lmagan shaxslarni ko`rsatish mumkin.

Konstitutsiyaviy huquq normalari konstitutsiyaviy-huquq munosabatlari ishtirokchilarining huquqlari va majburiyatlarini ma'lum obyektlar bilan, ya'ni narsalar va hodisalar bilan bog`lab belgilaydi.

Konstitutsiyaviy huquqiy munosabatlar obyektlarini bir nechta guruhlarga ajratish mumkin:

1. Davlat hududi. Masalan, O`zbekiston Respublikasining “Davlat mustaqilligi asoslari to`g`risida”gi Konstitutsiyaviy qonunning 4-moddasida “O`zbekiston Respublikasining davlat chegarasi va hududi dahlsiz va bo`linmas bo`lib, xalqining xohish-irodasi, erki, ya'ni bildirmasdan turib uning o`zgartirilishi mumkin emas”-deyilgan.

Qoraqalpog`iston Respublikasi Konstitutsiyasining 3-moddasida “...Qoraqalpog`iston Respublikasining hududi va chegaralari dahlsiz bo`lib, o`zgartirilishi va bo`linishi mumkin emas”-deb belgilangan. Bu normalar asosida davlat-huquqiy munosabatlari kelib chiqadi. Chunki, Qoraqalpog`iston Respublikasi O`zbekiston tarkibidagi suveren respublika, uning hududiy o`zgarishlari xalqining roziligi bilan o`zgartirilishi mumkin.

2. Moddiy boyliklar. Konstitutsiyaviy huquq normalari davlat mulkini tashkil etuvchi obyektlar doirasini belgilaydi va bu obyektlardan foydalanish huquqiga ega bo`lgan subyektlarni ham belgilaydi. Masalan, yer usti va yer osti boyliklari suv, tabiiy zahiralar, o`rmon, hayvonot dunyosi umummilliy boylikdir.4[11] Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish ustidan davlat nazorati mahalliy davlat hokimiyati organlari, O`zbekiston Respublikasi tabiatni muhofaza qilish davlat qo`mitasi tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

3. Kishilarning xatti-harakatlari, xulq-atvorlari, davlat organlari va jamoat birlashmalarining qonuniy faoliyat yuritishi. Masalan, deputatning vakillik organiga kiritgan so`rovi bilan bog`liq harakati natijasida konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatning obyekti bo`lishi mumkin yoki vakillik organi tomonidan qonunga zid qabul qilingan qarorning yuqori vakillik organi tomonidan bekor qilinishi ham konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarning kelib chiqishiga sabab bo`ladi. Bu normalarda obyekt, huquqiy harakat nimaga qaratilganligi bilan aniqlanadi.

4. Mulkiy xarakterga ega bo`lmagan shaxsiy manfaatlar, ya'ni obro`, sha'n, qadr-qimmat va hokazo. Masalan: ”O`zbekiston Respublikasi Qonunchilik palatasi deputatining va Senat a'zosining maqomi to`g`risida” gi qonuni asosida deputat va senator dahlsizligi mustahkamlangan. Demak bu qoida asosida deputat va senatorning sha'ni va qadr-qimmatini muhofaza qilish bilan bog`liq bo`lgan davlat-huquqiy munosabatlari kelib chiqishi mumkin, shunday qilib, konstitutsiyaviy huquqning xilma-xilligi o`z navbatida turli ma'nolardagi davlat-huquqiy munosabatlarini vujudga keltiradi. Demak, davlat-huquqiy munosabatlarining obyektiga huquqiy munosabat ishtirokchilari qonunlarda belgilangan manfaatlari bilan bog`liq bo`ladi.




1[8] O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18-moddasi, T., “O`zbekiston”, 2003 yil. 9-bet

2[9] O`zbekiston Respublikasi Qonunchilik palatasi deputatining va Senat a'zosining maqomi to`g`risidagi qonunining 7-moddasi. “Xalq so`zi”, 2004 yil 5 dekabr.

3[10] O`zbekiston Respublikasi konstitutsiyasining 33-moddasi, T., “O`zbekiston”, 2003 yil 8-bet

4[11] O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 55-moddasi T., “O`zbekiston” 2003, 11-bet

Aim.uz


Download 57 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish