Конспект 5340600«Финанслар», 5340900«Бухгалтериялық есап ҳәм аудит»

4-тема. Базар тең салмақлылығы, максимал ҳәм минимал баҳалар (2 саат)

1. Базар тең салмақлылығы ҳәм тең салмақлылық баҳа.

2. Базар тең салмақлылығына тәсир етиўши факторлар.
3. Максимал ҳәм минимал баҳалар, «қоара базар»ды пайда болыўы.
4. Тутыныўшы табысы ҳәм ислеп шығарыўшы табысы.


Тең салмақлылық - бул системаның сондай бир жағдайы, егер оған қандайда бир сыртқы күш тәсир етпесе, ол өзиниң усы жағдайын сақлап қалады.
Тең салмақлылық баҳа (4.1-сүўрет) деп, сондай баҳаға айтылады, егер ол базарда усынылатуғын зат муғдары ни оған болған талап муғдары оған болған талап муғдары га теңлестирсе, яғный .


4.1-сүўрет. Тең салмақлылық баҳа P_e ҳәм тең салмақлылық ислеп шығарыў Q_e.



4.2-сүўрет. Талап сызығының 4.3-сүўрет. Усыныс сызығының
жылысыўы. жылысыўы.


Товардың максимал ҳәм минимал баҳасы. Базы ўақытларда базар баҳасы мәмлекет тәрепинен орнатылады. Баҳа максимал деп аталады, егер орнатылған баҳа тең салмақлылық баҳадан киши болса ( - тең салмақлылық баҳа) ҳәм баҳаны максимал баҳа дан жоқары белгилеў шекленсе. Максимал баҳа базы бир өнимлерге халықты усы өним менен белгили дәрежеде тәмийнлеў мәқсетинде мәмлекет тәрепинен орнатылады. Талап ҳәм усыныс теориясына көре, максимал баҳаның орнатылыўы өним дефицитлигине алып келеди (16-сүўрет).


4.4-сүўрет. Баҳа максимал болғанда өним дефицитлиги.
Өнимниң баҳасы минимал баҳа деп аталады, егер минимал баҳа тең салмақлылық баҳадан үлкен болса, (Р_е-тең салмақлылық баҳа) (17-сүўрет) ҳәм баҳа ни пәсейттириў мүмкин болмаса.
Бундай минимал баҳа мәмлекет тәрепинен, усы өнимди ислеп шығарыўшыларды қорғаў ушын орнатылады. Минимал баҳаның орнатылыўы, артықша өнимниң пайда болыўына алып келеди яки өнимлер сатылмастан складларда топланып қалыўына алып келеди. Бул жағдай 4.5-сүўреттеги графикте келтирилген, артықша өним көлеми га тең. Егер мәмлекет өнимди минимал баҳадан төмен баҳада сатыўға рухсат бермесе, бул жерде ҳам ҳүжжетлестирилмеген базар пайда болады. Графикдеги точка артықша өнимди ҳүжжетлестирилмеген рәўиште тең салмақлылық баҳадан төмен баҳада ( баҳада) сатылыўы мүмкин болған жағдайды көрсетеди. Солай етип, талап ҳәм усыныс модели арқалы базар баҳаларын өзгертириўдиң ақыбетлерин терең анализлеў мүмкин.