Конспект 5340600«Финанслар», 5340900«Бухгалтериялық есап ҳәм аудит»

Мийнет базарында жумысшы күшине талап - бул фирмалардың жумысшы күшине талабы болып табылады. Усыныс жумысшылар тәрепинен болады.
Мийнет етиў ҳәм дем алыў ортасындағы байланыслылық. Ҳәр бир жумысшы алдындағы мәселе, бул қанша ислеп, қанша дем алыў машқаласы болып табылады. Егер суткада 24 саат болатуғын болса, жумысшы 24 саат ислесе, ол сўмга тең болған максимал дәрамат алыў мүмкин (16.1 сүўрет)


16.1-сүўрет. Жумыс ўақты ҳәм дем алыў ортасындағы байланыслылық

Егер ол ислемесе, оның максимал дем алыўы бир суткаға, яғный, 24 саатқа тең болады ҳәм оның дәраматы нолге тең. Жумысшының "дәрамат ҳәм бос ўақты" бюджет сызығын сызығы арқалы сәўлелендириў мүмкин. Белгили, жумысшы ҳәр дайым суткасына 24 саат ислей бермейди. Табиийки, жумысшының жумыс ўақты шегараланған болады, ол белгили ўақыт дем алып, өзиниң ислеў қәбилийетин тиклеў керек болады. Буннан тысқары, дем алыў оны манаўий өсиўин тәсийинлейди. Демек, жумысшы белгили ўақыт ислеп, белгили муғдарда пайда олса (дәрамат алса), ол белгили ўақыт дем алғанда ҳам қандайдир пайда алады (манаўий өсиў, заўықланыўы). Демек, жумысшыны қанша ўақыт ислеп, қанша ўақыт дем алыўы кереклиги ҳаққындағы мәселени төмендегише қойыў мүмкин:

Жумысшының ислеў ўақты ҳәм дем алыў ўақтынан байланыслы пайдалылық функциясын төмендегише жазамыз:
, (5)
бул жерде - пайдалылық функциясы; - дем алыў ўақты; - жумыс ўақты.
Демек, жумысшы суткадаги 24 саатты жумыс ўақтына ҳәм дем алыў ўақтына сондай бөлистирилиўи керек, нәтийжеде ол максимал пайда алсын:
. (6)
Төмендеги шәрт орынланғанда:
. (7)
Усы мәселениң оптимал шешимин графикалық арқалы анықлаймыз (16.2-сүўрет).


16.2-сүўрет. Пайдалылық функциясын максималластырыў.
Монополистик мийнет базары. Әмелде кәсиплик бирлеспелерин монополист деп қараў мүмкин. Олар жумысшыларға өз тәсирин өткерип, мийнет усынысын қысқартырып, жумыс ҳақын асырыўға ҳәрекет етеди.
Ойлайық, кәсиплик бирлеспелери сап монополист. Усы жағдайы 16.3-сүўретте келтирилген.