Konsentratsiya

6-Mavzu Konsentratsiyani erigan moddaning massa ulushida ifodalanishi.Standart eritmalar,ishchi eritmalar
Reja :
1 Konsentratsiya
2 Titrimetrik analizning mohiyati
3 Fiksanaldan titrlangan eritma tayyorlash


KONSENTRATSIYA [lot. con (cum) — birga va centrum — markaz] — biror narsaning muayyan joyda toʻplanishi. K i m yo d a — eritma yoki erituvchining maʼlum ogʻirlik mikdori yoki hajmida erigan modda mikdori. Konsentratsiya bir necha xil ifodalanadi: ogʻirlik Konsentratsiya, atom K., hajmiy Konsentratsiya, protsentli Konsentratsiya, normal Konsentratsiya, molyar Konsentratsiya, mol nisbat, mol protsent. Ogʻirlik Konsentratsiya — eritmadagi modda ogʻirlik mikdorining eritma umumiy ogʻirlik miqdoriga nisbatini, atom Konsentratsiya eritmadagi moddalar gramm-atomlar sonining eritmadagi umumiy gramm-atomlar soniga nisbatini, hajmiy Konsentratsiya eritmadagi modda hajmining eritma umumiy hajmiga nisbatini koʻrsatadi. Protsentli Konsentratsiya 100 g eritmada erigan moddaning g hisobidagi miqdorini, normal Konsentratsiya 1 l eritmada erigan moddaning gramm-ekvivalentlar sonini, molyar Konsentratsiya 1 l eritmada erigan moddaning gramm-molyar sonini, molyal K. 1000 g erituvchida erigan moddaning molyar sonini koʻrsatadi. Mol nisbatlar — agar eritmada birinchi moddadan p, mol, ikkinchi moddadan p2 mol boʻlsa, birinchi moddaning mol nisbati (konsentratsiyasi) N =■ moddaning mol nisbati ikkinchi V = ʻ 2 n +«2 boʻladi. Doimo N,+N2=l. Agar mol nisbat 100 ga koʻpaytirilsa, mol protsent olinadi. Eritmaning zichligi maʼlum boʻlsa, ogʻirlik ifodalanadigan konsentratsiya (% li K.) hajm bilan ifodalangan K. ga — normal, molyar K. ga oʻtishi mumkin.
Miqdoriy analizda aniqlanadigan modda miqdorini aniqlash uchun sarf b o ‘ladigan moddaning konsentratsiyasi aniq b o ‘lgan modda eritm asi hajm ini o’lchashga asoslangan usuliga hajmiy (titrimetrik) analiz usuli deb aytiladi.Aniqlanadigan A modda eritmasiga oz-ozdan konsentratsiyasi aniq bo'lgan В modda eritmasi qo‘shiladi. Bunda Вm oddadan A modda miqdoriga aniqlovchi modda miqdori ekvivalent bo'lgan holat ekvivalent nuqta deb ataladi. Ekvivalent nuqta maxsus asboblar yoki indikatorlar yordamida aniqlanadi. Indikator rangining o'zgarish holatiga titrlashning oxirgi nuqtasi deyiladi.Konsentratsiyasi yoki titri aniq b o ‘lgan eritma standart (titrlangan) eritma yoki titrant deb aytiladi. Standart eritmaning konsentratsiyasi, odatda, gram m ning millilitrga nisbati ( g /m l)yoki (normallik) gramm-ekvivalent/litr birligida ifodalanadi.Aniqlanadigan modda eritm asiga sekinlik bilan titrantni qo'shish jarayoni titrlash deyiladi.
Titrimetrik analiz usullari. Analiz qilinadigan modda miqdorini aniqlashda boradigan asosiy reaksiyalarning turlariga qarab, hajmiy analiz usullari quyidagilarga bo‘linadi:
• neytrallash yoki kislota-asosli titrlash;
• oksidlanish-qaytarilish usullari (oksidimetriya);
• ch o ‘ktirish va kompleks hosil qilish usullari (kom plekso-
nometriya) ga b o ‘linadi.
Titrlashni bajarilishiga ko‘ra quyidagi usullarga bo‘lish m umkin:
• to ‘g ‘ri titrlash, bu usulda aniqlanayotgan m odda b i­
lan aniqlovchi modda (reaktiv) o ‘rtasida to ‘g‘ridan to ‘g‘ri k im y o ­
viy reaksiya boradi;
• teskari titrlash — aniqlanayotgan modda eritm asig a
muayyan ortiqcha (ammo aniq oMchangan) miqdordagi stan d art
m oddaning m a’lum konsentratsiyali eritmasi qo‘shiladi va b u
standart moddaning ortiqcha miqdori boshqa standart eritm a b i­
lan titrlanadi;
• «o‘rinbosar»ni titrlash — aniqlanayotgan m o d d a
va biror aniqlovchi modda o ‘rtasidagi reaksiya mahsuloti stan d art
eritma bilan titrlanadi.
5 .3 . Titrlangan eritmalarni tayyorlash
Konsentratsiyasi (titri) m a’lum bo‘lgan eritmalar titrlangan, titrant yoki standart eritmalar deyiladi. Ular qu­
yidagi talablarga javob berishi lozim:
— modda kimyoviy toza bo‘lishi;
— moddaning tarkibi uning formulasiga to ‘la mos kelishi;
— modda quruq hold a saqlanganda ham ,eritma holda saqlanganda ham barqaror bo’lishi;
— moddaning gramm-ekvivalent qiymati mumkin qadar kat­
ta bo‘lishi kerak, ch u n k i bu eritmaning titrini aniq topishga im-
kon beradi.Qayd etilgan talablarga javob beradigan moddalar titrlangan
yoki boshlang'ich m o d d alar deyiladi, chunki ulardan foydalanib
qolgan boshqa moddalarning titri aniqlanadi.Boshlang'ich m o d d alar quyidagi usullar bilan tayyorlanadi:
Fiksanal tayyorlash usuli. Fiksanal 1 litr aniq 0,1000 n li eritma tayyorlash u ch u n zarur miqdorda aniq tortilib yoki aniq o ‘lchanib shisha am pulalarga solib kavsharlangan qattiq modda yoki titrlangan eritmalardir.