Konfransinin

SUALTI BORU KƏMƏRLƏRİNƏ DALĞA 

AXINLARININ TƏSİRİNDƏN ÇEVİK 

DEFORMASİYASININ ARAŞDIRILMASI 

 

Magistr :                                                           Elmi rəhbər: 

Quliyev İlqar Zülfüqar oğlu                             Məmmədov R. M. 

Qrup: A2137 

 

Sualtı  boru  kəmərlərinin  hesablanması  zamanı  dalğa 

təsirini  əksər  hallarda  boruların  xarakteristikaları  mütləq  bərk 

---

122 

 

qəbul  edilir. Təcrübədə  isə, çox vaxt  çevik  borulardan istifadə 

olunur ki, dalğa təsirindən deformasiyaya məruz qalır.  

Boruların 

belə 

xüsusiyyətinin 

nəzərə 

alınması 

hesablamalarda 

müəyyən 

düzəlişlərin 

aparılması 

ilə 

tənzimlənməlidir.  Boruların  çevikliyi  nəzərə  alınan  zaman, 

dalğa axınlarından dinamiki effektin nəzərə alınması zəruridir. 

Belə  qoyuluşda  məsələnin  həllini  hesablama  düsturlarından 

istifadə  etməklə  əldə  etmək  mümkündür.  Durğun  dalğaların 

maneə  (xüsusi  halda  boru  kəməri  ilə)  qarşılıqlı  təsiri  zamanı, 

cərəyan  xətləri  dəyişməz  formasını  saxlayır,  belə  ki,  maneə 

olan zaman hərəkətin dövriliyi qorunur və sərhəd layını nəzərə 

almasaq maneələrin maneənin özünün rəqsi nəzərə alınmalıdır.  

Beləliklə  dalğanın  aşıb  keçən  maneə  ilə  qarşılıqlı  təsiri 

haqqında  məsələni  maneəni  aşıb  keçən  müstəvi-paralel 

dayanıqlı axın məsələsinə gətirmək olar.  

Nəzərə  alsaq  ki,  sualtı  boru  kəmərlərində  x  və  y 

koordinatları  istiqamətində  sərtlik  eynidir, onda  dinamik  təsiri 

aşağıdakı kimi yazmaq olar: 

 

    

   

 

  

 

 

 

  

  

 ; 

 

    

   

 

  

 

 | | 

 

 

 

 

   

 

  

 

       

 

 

          

 

 

   

 

  

 

 

    

      

    

  

 

 

    

   

    

   

 

   

    

  

 

    

   

    

   

 

   

    

 

Burada 

 

    

; 

 

    

- dinamiki xətti yüklərin  

dalğalarının ətalət və sürət komponentləri; 

 

    

; 

 

    

- uyğun olaraq, dalğadan ətalət və sürət 

komponentlərinin statik xətti yükləridir; 

 

 

-borunun vahid uzunluğuna düşən ətalət kütləsi; 

D-borunun xarici diametri;  

y(z)- borunun vahid dalğa yükündən deformasiya(yerdəyişmə); 

 

 

-dalğa yükü kəmiyyətinə, borunun deformasiya təsirini 

nəzərə alan əmsal. 

Yazdığımız  ifadələrdən  aşkardır  ki,  dalğa  yükü 

kəmiyyətinə  (borunun  deformasiyası    nəzərə  alınan  zaman) 

---

123 

 

həm dinamiklik əmsalının-

 

 

 və həm də deformasiyanı nəzərə 

alan -

 

 

 əmsalının təsiri nəzərə çarpacaq dərəcədədir.  

Burada  çox  maraqlı  bir  nəticə  ilə  rastlaşırıq.  Belə  ki, 

dalğa tezliyi və borunun məxsisu rəqsləqrinin müəyyən nisbəti 

zamanı dinamiklik əmsalının böyük qiyməti alına bilər və digər 

tərəfdən  həmin  tezliklərdə  və  məxsusi  rəqslərdə  dinamiklik 

əmsalının  çox  kiçik  qiyməti  ola  bilər.  Ona  görə  də  müəyyən 

şərtlər  daxilində  dalğadan  elə  yük  almaq  olar  ki,  mütləq  şərt 

konstruksiya ilə müqayisədə daha az yük alınsın.  

Beləliklə,  borunun  parametrlərini  və  dalğa  axınını  elə 

seçmək  olar  ki,  təsir  edən  qüvvə  tənzimlənsin.  Qeyd  etmək 

lazımdır  ki,  yuxarıdakı  düsturlar  müxtəlif  hesablama  ifadələri, 

düsturlarını tətbiq etməyə imkan verir.  

Bu zaman 

 

 

 və 

 

 

 əmsallarının hesablanması kifayətdir 

və alınmış nəticənin bu əmsallara vurulması lazımdır. 

 

  SUALTI BORU KƏMƏRLƏRİNİN KORROZİYADAN