Konfransinin

 

ELEKTRON MÜHAFIZƏLƏRDƏ GƏRGINLIYIN ANI 

ITMƏSINDƏN RELENIN BLOKLANMASI 

Magistr:                                                        Elmi rəhbər: 

Həşimli Tovfiq İlham oğlu                           dos R.Ə. Muradova 

II kurs, qrup A5137 

 

Rele  mühafizə  və  avtomatika  sistemlərində  mühafizələr 

cərəyan  və  gərginlik  transformatorlarından  daimi  olaraq 

---

232 

 

informasiya ilə təmin edir. Qısa qapanmalar artıq yüklənmələr 

zamanı  cərəyanın  artımı  və  gərginliyin  düşməsi  nəticəsində 

mühafizə  olunan  birləşmənin  açarı  açılır.  Bundan  əlavə 

gərginlik  transformatorunun  açıq  üçbucaq birləşmiş  dolağının 

uclarında qeyri – balans gərginliyi yaranır . Yalnız bu,  o vaxt 

baş verir ki, sistemdəki qısa qapanmalar yer ilə əlaqəli olsun , 

yəni qeyri – simmetrik qısa qapanmalar zamanı qeyri – balans 

gerginliyi  və  cərəyanı  yaranır.  Şəbəkənin  elementlərinin 

mühafizələrinin  içərisində  xüsusilə  distansion  mühafizə  hem 

cərəyan  ,  həm  də  gərginlik  transformatorlarından  informasiya 

tələb  edir.  Bu    mühafizənin  hiss  edici  orqanı  müqavimət 

relesidir  və  bu  səbəbə  görə  gərginlik  transformatoru  ilə 

əlaqələnir. Mühafizənin işləmə müddəti müqavimətdən asılıdır, 

müqavimət  azaldıqca  –  qısa  qapanma  yeri  yaxınlaşdıqca 

mühafizənin işləmə müddəti azalır, selektivlik təmin olunur.  

Əgər  gərginlik  transformatorunun dövrəsində zədələnmə 

olduqda  (əsasən  bir  və  ya  iki  fazada  gərginlik  itdikdə)  , 

mühafizələrin  qidalandığı  gərginlik  transformatorunun  hər 

hansı  bir  dolağında  qısa  qapanma  olduqda  və  s.  arzu 

olunmayan  hallarda  relelər,  xüsusəndə  elektron  relelər  bunu 

qəza  halı  kimi  hiss  edir,  distansion  mühafizə  işləyərək 

birləşmələrə  açma  komandası  göndərir.    Yükdaşıyan  xətlərin 

birdən  açılması,  şəbəkədə  xoşa  gəlməz  hallara  gətirib  çıxarır, 

etibarlılıq göstəricilərini aşağı salır.Nəzərə aldıqdakı distansion 

mühafizə  110  kV  və  daha  yüksək  gərginlikli  xətlərin 

mühafizəsində  quraşdırılır,  onda  səhv  açılmalara  yol  vermək 

olmaz. Bu kimi xətaların məhdudlaşdırılması vacib şərtdir. 

Gərginlik 

itməsinə 

qarşı  mühafizəyə  bloklanma 

quraşdırmaq ilə istədiyimiz məhdudlaşdırmanı əldə etmək olar. 

Bu  iki  yolla  əldə  edilir:  elektron  relelərə  proqram  vasitəsilə 

müvafiq  tənzimlənmələrin  yazılması  və  bloklayıcı  relelərin 

mühafizə sxeminə daxil edilməsi. İkinci üsul həmdə elektron , 

həmdə elektromaqnit relelərdə istifadə oluna bilər 

Elektron  relelərin  həssaslığı  elektromexaniki  relelərə 

---

233 

 

nisbətdə  daha  çoxdur  belə  ki,elektromexaniki  relelər  ilə 

qurulmuş  mühafizələr  üçün  gərginliyin  itməsindən  və  ya 

azalmasından başqa yükün qiymətinin relenin qoyuluş həddinə 

yaxın  olmasıda  şərtdir.  Distansion  mühafizənin  hansı  tip 

elektron relelər vasitəsilə ( RED , Micom və s.) qurulmasından 

asılı olmayaraq ümumi şəkildə hamısı cərəyan, gərginlik , idarə 

və  komandaların  göndərilməsi  üçün  giriş  ,  çıxış  portlarına 

sahibdirlər.  Bloklamanın  prinsipi  açara  gedən  operativ 

cərəyanın kəsilməsinə əsaslanır , əsasən sabit cərəyanın müsbət 

hissəsində  açılma  yaradılır.  KRB  –  12  tipli  bloklama  releləri 

gərginlik transformatorunun həm əsas, həm də əlavə dolağı ilə 

birləşdirilir.  Gərginlik  transformatorunun  dövrəsində  q.q  baş 

verdikdə , gərginlik itdikdə KRB – 12 bunu dərhal hiss edir və 

“normal  qapalı”  kontaktını  buraxır,  nəticədə  operativ  cərəyan 

dövrəsini  qırır,  açara  komanda  getmir.  Relenin  “normal  açıq” 

kontaktları  bağlandıqda  siqnal  dövrəsi  qapanır.  Digər  bir 

üstünlüyü  bu  zaman  ortaya  çıxır.  İstənilən  vaxt  –  birləşmənin 

açarı açıq  olduqda, mühafizə işdən  çıxarıldıqda belə  gərginlik 

dövrəsində  baş  verən  zədələnmələr  barədə  KRB  –  12  tipli 

bloklama releləri vasitəsilə məlumat əldə etmək olar.