Konfransinin

 

QEYRI-NYUTON MAYELƏRİN BORU KƏMƏRLƏRİNDƏ   

QEYRİ-İZOTERMİK HƏRƏKƏTİNİN TƏDQİQİ 

 

Magistr :                                                Elmi rəhbər: 

Qasımov Bəhruz Şadət                           dos. R.M.Məmmədov 

II kurs, qrup A2137 

 

Qeyri-nyuton  neftlərin  boru  kəmərində  qeyri-izotermik 

hərəkəti  zamanı  mexaniki  enerjinin  dissipasiyası  nəticəsində 

temperaturun  dəyişməsinin  öyrənilməsi,  enerjiyə  qənaət 

nöqteyi-nəzərdən  önəmli  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Bu  məsələ  bir 

sıra  tədqiqatçıların    elmi  işlərində  öz  əksini  tapmışdır.  Əksər 

tədqiqatçılar  yüksəközlü  nyuton  neftlərin  qeyri-izotermik 

hərəkətini araşdırmışlar 

Nyuton  mayelərinin  qeyri-izotermik  hərəkətinə  həsr 

edilmiş tədqiqatlarında mexaniki enerjinin orta dissipasiyası. 

                                   

 

  

   

  

 

  

                                     (1) 

ifadəsinə  əsasən  təyin  edilir,  burada 

 

  

-  toxunan  gərginliyin 

orta qiyməti, 

 

  

- sürətin orta qiyməti olub, 

                              

 

  

 

   

   

 və 

 

  

   

  

  

 

  

 

  

 

 

            (2) 

kimi  təyin  edilir və  burada 

  - təzyiq düşgüsü, Mpa ; R-boru 

kəmərinin radiusu, m; 

 -boru kəmərinin iki nöqtələri arasındakı 

məsafə,  m; 

 -  borunun  en  kəsiyinə  görə  maye  axınının  orta 

sürəti, m/san; r- cari radius, m; 

 - mayenin saniyəlik sərfi, 

 

 

   

 . 

Yüksəközlü  neftlərin  emalı  və  neft  məhsullarının  nəqli 

zamanı,  gərginlik  ilə  sürətin  qradiyenti  arasında  üstlü  qanunu 

---

106 

 

tətbiq etmək olar: 

                                        

     

 

 

  

  

 

 

                                  (3) 

Burada 

 

 

-konsistentlik əmsalı, n-axın parametri adlanır 

Dairəvi  silindirik  borularda  axan  və  üstlü  sürtünmə 

qanununa  tabe  olan  mayelərin  saniyəlik  sərfi  aşağıdakı  kimi 

təyin edilir:  

                                

   

      

    

 

  

 

 

 

 

 

 

   

    

 

                      (4) 

Onda axında orta gərginliyi aşağıdakı kimi tapa bilərik: 

          

 

  

    

 

(

  

  

) 

  

 

   

    

   

 

 

 

 

 

 

    

 

  

 

                   (5) 

Buna  uyğun  olaraq  mexaniki  enerjinin  dissipasiyasının 

orta qiyməti aşağıdakı kimi təyin edilir: 

 

  

  (

    

   

)

 

 

 

 

 

    

 

  

   

    

 

 

(

    

   

)

 

   

 

(

 

 

)

   

       (6) 

Son ifadədən istifadə edib,  üstlü (3) qanununa tabe olan 

mayelərin  dairəvi  silindirik  borularda  axını  zamanı  mexaniki 

enerjinin dissipasiyasını təyin etmək olar. 

(2)-də  olduğu  kimi,  istilik  balansı  tənliyindən  istifadə 

edib,  boruların ixtiyari en kəsiyi üçün temperaturun qiymətini 

aşağıdakı ifadə ilə təyin etmək olar:  

                         

     

 

    

 

   

 

       

   

  

 

 

                 (7)  

burada: 

                         

 

 

   

   

   

   

   

   

 

 

  

   

                    (8) 

Burda 

 

 

-divarın  temperaturu  ilə  mexaniki  işin 

dissipasiyasından ayrılan temperaturaların cəmi, 

 ;  

 

-mayenin 

başlanğıc temperaturu, 

     k-istilik ötürmə əmsalı, 

    

 

 

      

 

 

 

-

sabit təzyiqdə istilik tutumu;

    

    

 

 

 - mayenin həcmi çəkisi,   -

maye  axınının  borunun  en  kəsiyinə  görə  orta  temperaturu; 

m/san;  z-  axın  istiqamətində  yönələn  axma  üstlü  qanuna  (3) 

tabe olan mayelərin boruda axın zamanı temperaturun borunun 

uzunluğu  boyu  dəyişməsini  göstərən  (7)  düstura  əsasən 

---

107 

 

araşdıraq. 

 

 

   

   

   

   

- 

olarsa 

izotermik 

axın 

rejimi 

mövcuddur. 

 

   

   

   

   

 

 

 

- 

olarsa, 

mexaniki 

enerjinin 

dissipasiyası  nəticəsində  mayenin  temperaturu  kəmərin 

uzunluğu boyu artar və qeyri-izotermik axın rejimi mövcuddur.  

 

   

   

   

   

 

 

- 

halında  qeyri-nyuton  mayenin 

temperaturu,  borunun  uzunluğu  boyuazalır  və  maye 

 

 

-

temperaturundan 

 

 

-ə kimi azalır.