Konfransinin

AXC NÜMAYƏNDƏ HEYƏTİNİN PARİS SÜLH 

KONFRANSINDA FƏALİYYƏTİ 

 

Tələbə:                                               Elmi Rəhbər: 

Əkbərov Atababa İlqar oğlu           s.e.d.prof.İ.Nuriyeva

      

IV kurs, qrup 737-5

  

 

        Müsəlman  şərqində  yaranan  ilk  demokratik  dövlət-

Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti,  Xalqın  azadlıq  iradəsi, 

dirənişi  və  tökülən  şəhid  qanları  ilə  müstəqillik  əldə  etmiş  və 

bu  müstəqilliyi  bütün  dünya  dövlətlərinə  tanıtmaq,  qoruyub 

saxlamaq  niyyətində  olmuşdur.  Amma  təəssüflər  olsun  ki, 

həmin  dövrdə  mövcud  olan  çox  mürəkkəb  siyasi  vəziyyət 

AXC-nin  bu niyyətini  reallaşdırmasını çətinləşdirirdi. 

I

 Dünya 

müharibəsindən  sonra  bəzi  böyük  imperiyaların  dağılması  və 

yeni  dövlətlərin  meydana  çıxması  nəticəsində  yeni  bir  dünya 

düzəni  yaradıldı.  Bu  dünya  düzənində  Azərbaycanın  da 

müstəqil yer alması üçün aparıcı qüvvələr buna razılıq verməli 

və dəstəkləməli idilər. Bunun üçün güclü diplomatik fəaliyyətə 

ehtiyac  vardı.  AXC  höküməti  dünya  dövlətləri  ilə  diplomatik 

əlaqələr qurmaq və dövlətin müstəqilliyinin beynəlxalq aləmdə 

---

377 

 

tanıdılması  üçün  Əlimərdan  bəy  Topçubaşovun  rəhbərliyi  ilə 

bir  nümayəndə  heyətini  Paris-Versal  sülh  konfransına 

göndərdi.  Sülh  konfransı  öz  fəaliyyətini  1919-cu  il  yanvar 

ayının 18-də başlasada Azərbaycan nümayəndə heyəti yaranan 

bir  sıra  problemlər  üzündən  aprel  ayının  22-nə  kimi  İstanbul 

şəhərində  gözləməli  oldular.  Yalnız  bu  tarixdən  sonra  onlar 

Parisə  yola  düşmüş  və  mayın  7-də  Parisə  çatmışdılar. 

Müstəqilliyin birinci il dönümü günündə - 1919-cu il 28 mayda 

AXC  nümayəndə  heyəti  ABŞ  prezidenti  Vudro  Vülsonla 

görüşmüş,  Azərbaycanın  müstəqillik  memorandumu  ona 

təqdim edilmişdir. Görüş faktiki olaraq  nəticəsiz başa çatsa da, 

bu  görüşün  özünün  həyata  keçirilməsi  uğurlu  başlanğıc  sayıla 

bilərdi.  Azərbaycan  nümayəndə  heyəti  Parisdə  çox  böyük 

əzmkarlıqla  fəaliyyət  göstərmiş,  dünyanın  müxtəlif  dövlətləri 

ilə  AXC  arasında  diplomatik  əlaqələrin  yaradılması  və 

müstəqilliyimizin  tanınması  üçün  böyük  səy  göstərmişdir. 

AXC  nümayəndə  heyəti  Azərbaycan  haqqında  kitablar, 

broşürlar  çap  etdirərək  digər  dövlətlərin  təmsilçilərinə 

paylamış,  Azərbaycanın  tarixi,  mədəniyyəti,  regionda  baş 

verən siyasi hadisələr , xüsusilə də ermənilərin xalqımıza qarşı 

törətdikləri  vəhşiliklər  barədə  məlumat  vermiş,  erməni-rus 

təmsilçilərinin  region  haqqında  verdikləri  yanlış  məlumatların 

əvəzinə doğru məlumatlar çatdırmışlar. Nümayəndə heyəti həm 

də  konfransda  baş  verən  bütün  proseslər  haqqında    AXC 

hökümətinə  məlumat  verirdi.  Əslində  V.Vilsonla  keçirilən  ilk 

görüşdən sonra ABŞ-ın AXC və yeni müstəqillik əldə etmiş bu 

kimi digər dövlətlərə qarşı münasibəti aydın idi. ABŞ dünyanın 

kiçik  dövlətlərə  bölünməsini  mənasız  hesab  edirdi.  1919-cu  il 

may ayında Rusiya məsələsinə baxılan zaman bütün keçmiş çar 

müstəmləkələrini  yeni  yaranmış  bolşevik  hakimiyyətinə  aid 

edirdilər.  AXC  nümayəndə  heyətinin  buna  ciddi  etirazı 

olmuşdu. 8 aylıq fəaliyyətdən sonra nəhayət 1920- ci il yanvar 

ayının 11-də Versal konfransının Ali şurası AXC-nin de-fakto 

tanınması  haqqında  qərar  qəbul  etdi  .  Bu  AXC-nin 

---

378 

 

müstəqilliyinin əldə edilməsindən sonra ən böyük ikinci uğuru 

idi. Bundan sonra nümayəndə heyətinin qarşısında dövlətin de-

yure  tanınması  və  beynəlxalq  birliyin  tam  hüquqlu  üzvünə 

çevrilməsi  məsələsi  dururdu.  Amma  bu  istiqamətdə  ciddi  bir 

fəaliyyət  aparılsa  da,  yeni  dünya  düzəni  quran  qüvvələr  bunu 

istəmədi, 

I

  dünya  müharibəsində  süqut  etmiş  Rusiya 

imperiyasının  tərkibindən  ayrılan  Azərbaycan  yeni  bir 

imperiyanın işğalına tərk edildi və məruz qaldı.