Konfransinin

Ədəbiyyat:  

Ham,  F.M.  Classification  of  cardiac  arrhythmias  using  fuzzy  ARTMAP  / 

F.M. Ham, S. Han //. 

---

286 

 

TEXNOLOJİ PROSESLƏRDƏ QƏZA DAYANDIRMA 

SİSTEMİNİN ROLU 

 

Magistr:  

Haciyev İlkin Üzeyir oğlu 

 

Elmi rəhbər  

Dos. İsmayılov B.İ. 

II kurs  A6337 

 

 

 

Texnoloji  prosesin  düzgün  və  səmərəli  şəkildə  idarə 

olunması  və  nəticədə  alınan  son  məhsulun  tələb  olunan 

keyfiyyət  kriteriyalarına  uyğun  olması,  bilavasitə  texnoloji 

parametrlərə nəzarətin səviyyəsindən asılıdır.  

Müasir sənaye müəssisələrində müxtəlif məqsədlər üçün 

nəzərdə  tutulmuş  bir  neçə  nəzarət  sistemlərindən  istifadə 

olunur.  Bu  nəzarət  sistemləri  iri  sənaye  müəssisələrində 

texnoloji  prosesin  operativ  və  səsmərəli  şəkildə  idarə 

edilməsini  təmin  edir.  Bu  sistemlərdən  ən  vacibi  və 

əhəmiyyətlisi məhz “Qəza dayandırma sistemi”-dir. 

“Qəza  dayandırma  sistemi”  -  proses  parametrləri 

texnoloji  normadan  kənara  çıxdıqda  yarana  biləcək  qəzaların 

qarşısını  almaq  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur.    İstehsalat 

müəssisəsi    texnoloji  parametrləri  layihə  məhdudiyyətləri 

daxilində  saxlamaq  məqsədi  ilə,  sahəni    avtomatik  idarəetmə 

sistemi  və  aktiv-  passiv  həyəcan  siqnalları  göstərən  cihazlarla 

təchiz edilir. 

Aktiv  həyəcan  siqnalları,  proses  parametrləri  müəyyən 

olunmuş  hədlərini  keçəndən  sonra  avtomatik  təhlükəsizlik 

tədbirləri işə düşür. Passiv həyəcan siqnalları, göstərir ki proses 

parametrləri  arzu  olunmayan  hədlərinə  çatıb  və  işçi  heyətinə 

müvafiq əməliyyatlar üçün vaxt verir. Qəza dayandırma sistemi 

prosesin  tam  şəkildə  dayandırılması  üçün  nəzərdə  tutulmayıb, 

ancaq qəza şəraitində işə düşür.  

 “Qəza  dayandırma  sistemi”    sistemə  daxil  edilmiş  ölçü 

cihazlarının  sayına  və  məntiqi  alqoritminə  görə  bir  neçə 

---

287 

 

növlərə  ayrılır.  Bunlara  misal  olaraq  1oo1  (  1-dən  1-ni 

seçmək),

 

1oo2  (2-dən  1-ni  seçmək)  və  2oo3  (  3-dən  2-ni 

seçmək ) sistemlərini göstərmək olar. 

1oo1  (  1-dən  1-ni  seçmək)  –  Bu  sistemin  mahiyyəti 

ondan  ibarətdir  ki,  “Qəza  dayandırma  sistemi”  –nə  1  ölçü 

cihazı  qoşulur,və  ancaq  o  cihazdan  gələn  siqnala  görə  sistem 

işə düşür.Bu sistem ele də səmərəli deyil.Çünki, bir parametrin 

normadan çıxması qurğunun dayanmasına səbəb olur.. 

1oo2  (2-dən  1-ni  seçmək)-  Bu  sistem  1oo1  (  1-dən  1-ni 

seçmək)  sisteminə  nisbətən  əlverişli  sayılır.Çünki  burada  iki 

cihaz  sistemə  qoşulur,onlardan  biri  təhlükəli  həddə  çatdıqda, 

sistem digər  cihazın  göstərişinə  görə  sabit qalır,yəni  qurğunun 

işini  dayandırmır  və  bu  da  prosesi  normaya  salmaq  üçün 

operatora müəyyən qədər vaxt qazandırır. 

2oo3  (  3-dən  2-ni  seçmək)  –Bu  sistem  daha  müasir  və 

əlverişli  sistemdir.  Çünki  burada  3  cihaz  sistemə  qoşulur. 

Onlardan  yalnız  bir  cihazın  göstərişi  digər  ikisindən 

fərqləndikdə, operatorun parametrlərin kritik həddə çatmaması 

üçün  profilaktik  tədbirlər  görməyə  daha  cox  imkanı  olur.  

Həmin  cihaz  sistemdən  kənarlaşdırılır  və  sistem  digər  iki 

cihaza  görə  nəzarəti  həyata  keçirir.  Qəza  dayanması  yalnız  3 

cihazdan  2  –nin  göstərişi  fərqli  olduğu  halda  işə  düşür.  Bu 

sistem  prosesin  daha  az  dayanması  və  təhlükəsiz  idarə 

olunması üçün əhəmiyyətli dərəcədə rol oynayır. 

“Qəza dayandırma sistemi” qəza gətirə biləcək fövqəladə 

vəziyyətdə  işçi  heyətinin,  avadanlıqlarının  və  ətraf  mühitinin 

qorunmasını  təmin  edir  və  texnoloji  proseslərin    səmərəli  və 

təhlükəsiz həyata keçirilməsinə şərait yaradır. 

Ədəbiyyat  

1. 2007 - Honeywell Industrial Inc., Honeywell Safety Management 

Systems a division of Honeywell Aerospace B.V. The Netherlands.