Konchilik ishi va metallurgiya

ISHLAB CHIKARISH MUXITIDAGI ZAXARLI MODDALAR

Mexnat muxofazasi konunlariga asosan xar bir ishlab chikarish binolarida xavo tarkibidagi zararli moddalar mikdori muntazam ravishda tekshirib turilishi kerak.

Zararli moddaning xavodagi mikdori laboratoriya usuli bilan aniklanadi. Xavo tarkibini tekshirishda fotokalorimetriya, gazoxromatografiya, spektroskopiya, elektrokimyo usullaridan xam keng foydalaniladi.

Tszkor sinama olish uchun uchta variantdan biri kullanilishi mumkin:

1. Suyuklikni idishdan tukish usuli, tukilgan suyuklik urniga sinama xavo tuladi va idish tikin bilan berkitilib tekshirishga junatiladi.

2. Xavo almashtirish usuli, bu usulda sinama olinishi kerak bulgan idish orkali kup marta sex xavosi utkaziladi va tikin bilan berkitib tekshirish uchun junatiladi.

3. Oldindai vakuum xosil kilingan idish tuldiriladi. Idish ochilishi natijasida sexdagi xavo bilan tuladi va tikin bilan berkitilib tekshirishga junatiladi.

Xavo tarkibidagi zaxarli moddalar mikdorini kimyoviy gaz ulchagichlar GX-1,2,3,4 va universal gaz aniklovchi asboblar U G-1,2,3,4,5,6 (3-rasm) yordamida aniklash mumkin. Bunda xar bir zaxarli modda uchun oldindan tayyorlangan, shisha naychaga tuldirilgan adsorbent modda zaxarli gazni yutishi natijasida uz rangini uzgartiradi. Korxonga binolarida xavo tarkibidagi moddalarni anikdash uchun FKG-ZM, SIRENA, Atmosfera-11 M, Atmosfera-11M1, Gamma-M, GIP 10MB-ZA, IFAN-3, GIAM-1M, GMK-3, Palladiy-M, Platon-3, EXA-221, Mindal, Nitron kabi turli xildagi gaz ulchagichlardan foydalanish mumkin. SHuningdek, korxona binolarida xavo tarkibidagi moddalar mikdorini tuxtovsiz xisobga olib turishda va xavfli vaziyat vujudga kelganda ogoxlantirish yoki belgi berish maksadida avtomatik ishlaydigan gaz ulchagichlar urnatilishi mumkin. Ogoxlantirish yoki belgi berish yul kuysa buladigan konsentratsiyadan (mg/m3) oshganda sodir buladi.

Sanoat korxonasi xavo muxitidagi chang mikdori asosan ogirlik tortish usuli bilam aniklanadi. Bu usul changlangan xavodagi chang zarrachalarini ushlab koladigan filtr orkali surilishiga asoslangan. Xavo sinamasi olingunga kadar va olingandan keyin filtr ogirligini, shuningdek surilgan xavo mikdorini bilish bilan xajm birligidagi xavoda bulgan chang mikdorini aniklash mumkin. Xavo tarkibidagi chang mikdori kuyidagi tenglama orkali topiladi:

S=((q2-q1)/V0*τ)*103 mg/m3

Bunda: q1 — toza filtrning ogirligi, mg;

q2 — changlangan filtrning ogirligi, mg; Vo — normal sharoitga keltirilgan xavo xajmi, l; x — sinama vakti, minut.

Normal sharoitga keltirilgan xavoning xajmi kuyidagi formula orkali izoxlanadi;

V0 = Vt*273/273+t, l

V t — filtrdan utayotgan xavoning xajmi, l;

t — sinama olish vaktidagi xavoning xarorati, °S;

273 — mutlak harorat, K.0.

XULOSA

Xulosa qilib aytganimizda hozirgi paytda ishlab chiqarish korxonalaridan transport vositalaridan va boshqa shu kabilardan atmosferaga chiqarilayotgan zaharli va zararli moddalarning soni kundan kun kÿpayib bormoqda. YUqorida keltirib ÿtgan zaharli moddalar barcha tirik organizmlarga salbiy ta’sir kÿrstishi barchamizga ma’lum. Atmosfera havosini, suv xavzalarini toza caqlash inson salomatligi bilan uzviy bog‘:liq bÿlgan muhim vazifa .hisoblanadi. SHyning uchun ham halk. xÿjaligining barcha tarmoqlariga taalluqli bÿlgan muhim qonunlar qabul qilingan, tadbirlar ishlab chiqilgan. Kelajakda atrof-muhitni, tabiat muhofazasini yaxshilash, tabiat boyliklaridan unumli foydalanish haqida qarorlar qabul qilingan. Zararli aralashmalar (gaz, bug‘, chang) ni etarli darajaga tozalamasdan turib tartibli yoki tartibsiz usulda tashqi muhitga chiqarish natijasida atmosfera havosi ifloslanadi. Havoning ifloslanishi halq xÿjaligiga katta zarar keltirmokda. Inson, ÿsimliklar, hayvonlarning kasallanishi, inshoat va qurilmalarning emirilishi, qimmatli xomashyoning sababsiz isrof bÿlish hollari sezilmokda. Bu muammolarni hal etish kimyogarlarning zimmasiga katta mas’uliyat yuklaydi.