Konchilik ishi va metallurgiya” fakul`teti “umumkasbiy va iqtisodiy fanlar” kafedrasi

Sof foyda – korxona ixtiyorida qoladigan foyda. U soliq to‘langungacha foydadan soliqlarni ayirish orqali aniqlanadi
Korxonada sof foydadan korxona texnik rivojlanishi, rezerv fondi va dividendlar uchun foydalaniladi.
Foyda olishning asosiy manbalari:

• 
  korxonani maxsulotning u yoki bu turini ishlab chiqishdagi monopoliya xolati yoki maxsulotning nodirligi hisobiga shakllanadi;
  
• 
  ishlab chiqarish va tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq, bozor konyunkturasini bilish xamda ishlab chiqarishning rivojlanishini, doimiy ravishda o‘zgarib turuvchi bozor konyunkturasiga moslashtirish qobiliyatiga bog‘liq bo‘ladi. Foyda miqdori korxonaning maxsulot ishlab chiqarish bo‘yicha yo‘nalishini to‘g‘ri tanlash, maxsulotlarni sotish va xizmat ko‘rsatish uchun raqobatbardosh sharoitlarni yaratish, ishlab chiqarish xajmi, ishlab chiqarish harajatlarini kamaytirish bilan bog‘liq.
  
• 
  korxonaning innovatsion faoliyatidan kelib chikib, texnologiyalarni takomillatirish, ishlab chikarilayotgan maxsulotlarni yangilash, raqobatbardoshliligini ta`minlash, sotish xajmi va foyda miqdorini oshirishni anglatadi.
  

Foydani taqsimlash deganda uning bir qismini byudjetga jo‘natish tushuniladi.
Foydani taqsimlash tamoyillari quyidagilardan iborat:

• 
  korxonaning ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyati natijasida olingan foydasi davlat va korxona o‘rtasida xo‘jalik subyekti sifatida taksimlanadi;
  
• 
  foydaning davlatga to‘lanuvchi bir qismi solik va yig‘imlar ko‘rinishida byudyetga kelib tushadi. Soliklar tarkibi va foizi, ularni xisoblash tartibi va byudjetga to‘lanuvchi boshqa to‘lovlar qonunchilik tomonidan belgilanadi;
  
• 
  soliklar to‘langandan so‘ng korxona tasarrufida koluvchi foyda miqdori, uning ishlab chiqarish xajmini oshirish xamda ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyat natijalarini yaxshilashdan manfaatdorligini kamaytirmasligi lozim.
  

Foydani oshirishning asosiy yo‘llari:

• 
  ishlab chiqarilayotgan maxsulot miqdorini, sifatini oshirish;
  
• 
  ortiqcha asbob-uskunalar va boshqa mulkni sotib yuborish yoki ijaraga berish;
  
• 
  moddiy resurslar, ishlab chiqarish quvvatlari va maydonlari, ish kuchi va ish vaqtidan unumlirok foydalanish xisobiga maxsulot tannarxini pasaytirish;
  
• 
  ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish;
  
• 
  mahsulot bozorini kengaytirish va x.k.