Komunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

FTC (http://www.feathercoin.com) - Feathercoin

Feathercoinlar - fork Litecoin hisoblanadi va u scryptdan hamda POW sxemadan foydalanadi. Bloklar har 2,5 daqiqada generatsiya qilinadi. Unda jami 336 million tanga mavjud. Murakkablik har 5040 blokda qayta hisoblanadi, blok uchun mukofot miqdori 200 FTC bo’lib, u har 8 400 000 blokda ikki marta kamayadi.

CNC (http://chncoin.org) - Chinacoin

Chainacoin ham fork Litecoin hisoblanadi va u scryptdan hamda POW sxemadan foydalanadi. Bloklar har bir daqiqada generatsiya qilinadi. Unda jami 2 628 000 bloklar bo’lib, u 462,5 million tangani tashqil qiladi. Murakkablik har 5040 blokda qayta hisoblanadi, blok uchun mukofot miqdori 88 CNC.

RUC (https://www.rucoin.org) - Rucoin

Ushbu kriptovalyuta tangalarni scrypt hamda sha256d sxemalari orqali generatsiya qiladi. Tarmoqning xakerlar xujumidan himoyalanish kattaligi 51% ga teng bo’lib, u mayningda generatsiya qilingan bloklarning katakchalari nomi bilan amalga oshirilgan. Xakerlar xujumi vaqtida tarmoq himoyalangan rejimga o’tadi va bloklarni faqatgina ishonchli tugunlardangina qabul qila boshlaydi. Hamyonlarning nomlari chiroyli va tranzaktsiyalar izoxlar orqali keltiriladi.
Konfidentsial to’lovlar uchun kriptografiyaning ilk bora ishlatilishi 1990 yildan Devida Chomning DigiCash tizimidan boshlangan. Afsuski, uning kompaniyasi 1998 yilda bankrotlikka uchragan. Ammo uning to’lov tizimi markazlashgan bo’lgani uchun
saqlanib qolgan va «kriptovalyuta» atamasi birinchi marta Bitcoin pirring to’lov tizimi paydo bo’lganidan so’ng ishlatilina boshlandi.
Ushbu tizim 2009 yilda Satosi Yakomoto ismli (psevdonomli) inson yoki shaxslar guruxi tomonidan ishlab chiqilgan. Bu tizim SHA-256 turidagi xeshlashtirishdan va proof-of-work tizimidan foydalanadi. Shundan keyingi yillarda Bitcoin ga bog’liq bo’lmagan mustaqil kriptovalyutalar ham ishlatilina boshlandi. Ularni Bitcoin forklari deb ataladi. Masalan, Namecoin, Litecoin, PPCoin, Novacoin va boshqalar. Bulardan boshqa bir qancha forklar ham yaratilgan, ammo ularning Bitcoindan unchalik katta farqlari yo’q desa ham bo’ladi.
Farqlari faqat emissiya tezligi va chegaralari yoki xesh-funktsiyalar algoritmlaridagina bo’lishi mumkin. Bunday turdagi ko’pgina forklar 2011-2014 yillarda Bitcoinning bozorda erishgan muvaffaqiyatlari tufayli vujudga kelgan deyishimiz ham mumkin.
Kriptovalyutalarning boshlang’ich narxi uning generatsiya qilish uchun kompyuterga sarf qilingan elektr energiyasining bahosiga teng deyish mumkin. Kriptovalyutaning ikkilamchi bozoriy narxini esa unga bo’lgan talab aniqlab beradi. Bunday talab ikki xil turda bo’lishi mumkin:

1. 
   spekulyativ — investorniki (kriptovalyutani uni yanada qimmatroq sotish maqsadida sotib olish);
   
2. 
   Kriptovalyuta to’lab, o’rniga qandaydir tovar yoki mahsulot olish;
   
3. 
   Kriptovalyutani boshqa hisob raqamiga komissiyasiz (yoki 0,1% dan ham kamroq komissiya bilan) o’tkazish.
   

Bulardan tashqari, kriptovalyutaning bozoriy narxini xosil qilishda uning oxirgi emissiyasi qanday bo’lganligi ham ro’l o’ynaydi. Bitcoin tarmog’ini yaratgan Gevin Andrisen ham ba’zi bir kriptovalyutalarning firibgarlik mahsuli bo’lishi mumkinligidan o’z xavotirini bildirgan. Xozirgi davrda Bitcoindan boshqa hech qanday kriptovalyuta bunchalik keng miqyosda tarqalmaganligini ham aytib o’tishimiz kerak. Litecoin va Namecoin kriptovalyutalari boshqalarga nisbatan biroz kengroq tarqaldilar, ammo Bitcoinga yetishning uddasidan chiqa olmadilar. Boshqa barcha kriptovalyutalar ularning kurslarida biroz miqdorda spekulyatsiya qilish uchun ishlatiladilar va boshqa yerlarda ishlatilganlari xozircha kuzatilmadi. Asosiy kriptovalyutalar emissiyaning quyidagi umumiy miqdori doirasida amal
Kriptovalyutalar bilan ishlashni boshlashni o’rganish yoki ular bilan ishlashga mo’ljallangan saytlar soni va kriptovalyutalar birjalari juda ham ko’p miqdorda. Masalan, BTC - e birjasi, Exmo.com - birjasi, LiveCoin.net - zamonaviy bijasi, CEX.IO - birjasi, eCoin.eu - birjasi, GOC.io - kriptovalyutalar bilan avtomatik tarzda savdo qiluvchi platforma, Cryptonit.net kriptovalyutalar sotuvchi va sotib oluvchi birjasi, Kraken kompaniyasining birjasi, Bitfinex - AQSh dollari bilan savdo qiluvchi eng katta birjasi, BTC China - savdo xajmi bo’yicha dunyodagi eng katta Xitoy firmasi, BitYes.com - AQSh dollari bilan katta miqdordagi savdo xajmini amalga oshiruvchi Xitoy kriptovalyuta birjasi va boshqalar. Keyingi paytda rusiyzabon foydalanuvchilar uchun mo’ljallangan kriptovalyutalar bilan avtomatik tarzda savdo qiladigan tizimlar ham tobora mashxur bo’lib bormoqda.
Ularga bir marta kirasiz va unga a`zo bo’lganingizdan so’ng, savdo jarayonini tizimning o’zi avtomatik tarzda amalga oshiradi. Siz ham o’z omadingizni ushbu kriptovalyuta savdo tizimlarida bemalol tekshirib ko’rishingiz mumkin. Ammo savdo jarayonini boshlashdan avval kriptovalyuta turlarini va savdo amaliyotini mavjud trenajerlarda yaxshilab o’rganib, o’zlashtirib olishingizni maslaxat qilar edik. Quyidagi tasvirda kriptovalyutalar olami o’ziga xos mozaikali tasvirlar vositasida keltirilgan va u kripto-olam to’g’risidagi o’quvchi tasavvurini yanada boyitish uchun hizmat qiladi:

Yuqorida aytilganlardan kelib chiqqan xolda shuni aytish kerakki, raqamli valyuta deganda shunday valyuta turiga aytiladiki, bunday turdagi valyuta xozirgi paytda hamyoningizda bo’lgan qog’oz ko’rinishidagi valyutalardan farqli o’laroq, faqatgina electron ko’rinishda bo’ladi. Ammo, xozirgi davrda ko’pchilik insonlar bitkoin, laytkoin, token va blokcheynlar kabi electron valyuta turlaridan qanday foydalanishni tushunavermaydlar. Demak, tabiiy ravishda quyidagi savol tug’iladi:
Elektron valyutalar vositasida internet tizimi orqali odatiy pul kabi to‘lovlar amalga oshirish mumkinmi? Quyida shu va shu bilan bog’liq bir qancha dolzarb savollarga javob berishga harakat qilamiz.