|
Ma'ruza 1.
Kompyutyer matematika tizimi tushunchasi Merkury, Maple, Mathematika, Matsad , Matlab tizimini paydo bo’lish tarixi. MATLAB tizimini vazifalari va imkoniyatlari. Sistyemani kyengaytmasi.Yordam tizimi.
Reja:
MT VA UD faniga kirish.Kompyutyer matyematika Merkury, Maple, Mathematika, Matsad , Matlab tizimini paydo bo’lish tarixi;
MATLAB tizimini vazifalari va imkoniyatlari;
Tizim kyengaytmasi.Yordam tizimi.
Matlabdagi oddiy hisoblashlar, tizim o’zgaruvchilari va konstantalar.
1.MT VA UD faniga kirish. Kompyutyer matyematika tizimi- Merkury, Maple, Mathematika, Matsad , Matlab tizimini paydo bo’lish tarixi. Bugungi kunda fan texnika olamida murakkab bo’lgan masalalarni, vazifalarni yechish uchun turli xil dasturlash tillari va vositalardan foydalaniladi. Hisoblash jarayonlarida bir qator doimiy takrorlanuvchi standart jarayonlar alohida paket deb ataluvchi maxsus dasturlar tarkibiga kiritiladi.Dasturlar paketi o’z navbatida obyektli modelni vujudga keltiradi.Amaliy masalalar bir nechta paketlarga bo’linib, kompyuter algebrasi deb ataluvchi bir necha dasturiy ta’minotlar tarkibiga kiritilgan. Bularga Merkury, Maple, Mathematika, Matsad, Matlab kabi dasturlar kiradi. Bu dasturlarning har biri o’z kamchilik va yutuqlari bilan alohida o’rganib chiqishga arziydi. Matlab dasturi 70-yillar oxirida Moler tomonidan sodda hisoblash jarayonlarini bajarish uchun yaratilgan.U asosan 3 avlod EHM da ishlash uchun mo’ljallangan edi. 80-yillar o’rtalariga kelib Little Mathworks kompaniyasi xodimi tomonidan Matlabning 4-avlod EHM ga mo’ljallangan PC Matlab versiyasi ishlab chiqildi. Ushbu versiyaning oldingi versiya bilan o’xshash jihatlari ko’p bo’lib, bir nechta matematik paketlargina oldingi versiyadan farqlab turadi. Bugungi kunda zamonaviy kompyuterlarda Matlabning 4,5,6 va 7 versiyalarni ko’rish mumkin.
Buyruqlar oynasini boshqarish komandalaridan eng muhimlarini kyeltiramiz:
- clc – ekranni tozalaydi va kursorni bo’sh ekranning yuqori chap qismiga joylashtiradi;
- home – kursorni ekranning yuqori chap qismiga qaytaradi.
Jadal su’ratlar bilan rivojlanib borayotgan kompyutyerlashgan matyematik tizimlar (KMT), ayniqsa, sonli hisoblashlarga yo’naltirilgan tizimlar orasida MATLAB matritsali matyematik tizim alohida ajralib turadi. MATLAB tizimini tashkil qiluvchi pakyetlar soni ko’pligi uning juda ko’plab soha masalalarini hal qilishga joriy etish imkoniyatini byeradi. Hozirgi kunga kyelib Matlab tizimi zamonaviy matyematik va ilmiy-tyexnikaviy dasturiy ta'minoti sohasida dyeyarli jahon standarti bo’lib qoldi.
2.MATLAB tizimini vazifalari va imkoniyatlari.Matlab – matyematik va ilmiy-tyexnik xisoblashlarni amalga oshirishga mo’ljallangan eng qadimiy, uzoq vaqtlar davomida ishlab chiqilgan va tyekshirilgan, avtomatlashtirilgan tizimlardan biri bo’lib, u matritsa va matritsaviy amallarni kyengaytirilgan talqini ustiga qurilgan. Mazkur tushuncha uning nomida o’z aksini topgan, ya'ni MATLAB – matrix laboratory – matritsali laboratoriya.
Matlab tizimi dasturlashning uchta asosiy kontsyepsiyasini amalga oshiradi:
a)modullarni, ya'ni protsyedura va funktsiyalarni yaratishga asoslangan protsyedura modulli dasturlash;
b)ob'yektga yo’naltirilgan dasturlash (ayniqsa, tizimning grafikli vositalarini joriy qilish ahamiyati);
c)foydalanuvchining grafikli intyerfyeysini yaratishga mo’ljallangan vizual-yo’naltirilgan dasturlash (GUI-Graphics User Interface).
Tizimning asosiy imkoniyatlardan biri bu uning ochiqligi va kyengaytirish mumkinligidir.
Komandali ryejimda bir qatordagi byelgilarning maksimal soni – 4096, m – fayllarda esa chyegaralanmagan.
Ma'lumki, o’zgaruvchilar kompyutyer xotirasida, ya'ni ishchi soha (workspace) da ma'lum bir joy egallaydi. Ishchi sohani kyeraksiz o’zgaruvchilardan tozalash uchun clear funktsiyasining turli xil ko’rinishlaridan foydalaniladi, masalan:
clear - barcha aniqlangan o’zgaruvchilarni yo’qotish;
clear x - aniqlangan x o’zgaruvchini yo’qotish;
clear a, b, c - aniqlangan bir nyecha o’zgaruvchilarni yo’qotish.
3.Tizim kyengaytmasi.Yordam tizimi. MATLAB dasturchilarga quyidagi sohalardagi paketlar kengaytmasini taqdim etdi: harbiy sanoat majmualari, energetika, aerokosmik va avtomobil qurilishi va b. Ammo shular ichidan turli tizim va qurilmalarni blokli imitatsion modelini qiluvchi Simulink paketi eng mashhuriga aylandi.
MATLAB+Simulink tipik kompleksi katta qiymatdagi MATLAB paketlar instrumentlar “qutisi” Toolboxes va visual-mo’ljallangan blokli imitatsion modellashgan Simulink dinamik tizimini imkoniyatlarni kengaytiruvchi Blocksets dan iborat. Simulink paketi Matlab bilan birga o’rnatiladi.
2-rasm. MATLAB + Simulink tizimi tuzilishi
4. MATLABdagi oddiy hisoblashlar. MATLAB tizimi shunday ishlab chiqilganki, hisoblashlarni, foydalanuvchi dasturini tayyorlamasdan to’g’ridan-to’g’ri bajarish mumkin. Bunda Matlab supyerkalkulyator vazifasini bajarib, qatorli komanda ryejimida ishlaydi. Masalan, >>2+3, ans=5; >>2*3, ans=6 va xokazo.
Umuman olganda, ma'lumotlarni kiritish vahisoblashlarni amalga oshirish quyidagicha amalga oshiriladi:
Boshlang’ich ma'lumotlarni kiritishni ko’rsatish uchun >> byelgidan foydalaniladi;
Ma'lumotlar oddiy yozuvli tahrir yordamida kiritiladi;
Biror bir ifoda hisoblash natijasini blokirovka qilish uchun mazkur ifodadan kyeyin - ; (nuqta vyergul) qo’yiladi;
Hisoblashlar natijasini ko’rsatuvchi o’zgaruvchi aniqlanmagan bo’lsa, u holda Matlab tizimi bunday o’zgaruvchi dyeb ans oladi;
O’zlashtirish amali sifatida juda ko’plab dasturlash tillari kabi : q byelgi emas, balki matyematikadagi oddiy q ni o’zi olinadi;
Sozlangan funksiyalar (masalan, sin) yozma harflar bilan yoziladi hamda ularning argumyentlari oddiy qavslar ichida yoziladi;
Hisoblashlar natijasi yangi qatorda >> byelgisiz chiqadi;
Muloqot “Savol byerildi – javob olindi” ko’rinishida amalga oshadi.
real (z) funksiya komplyeks sonning butun qismini, image(z) –esa mavhum qismini ajratib byeradi. Komplyeks sonning modulini (kattaligini)abs(z) funksiya, fazasini angle(z)funktsiya hisoblab byeradi.
Nazorat savollari:
1.MT VA UD ning qanday dasturiy ta’minotlarini bilasizq
2.Matlab dasturi avlodlarini ayting.
3.Qaysi versiya tarkibida ilk bor grafik muhit ishchi stoli yaratilganq
4.Matlab ishchi oynasi qanday qismlardan iboratq
5. Matlab tizimi dasturlashning qanday kontsyeptsiyasini bajaradiq
6.Matlabda oddiy hisoblashlar qanday amalga oshiriladiq
7.Tizim kyengaytmasi nimadan iboratq
8.Simulink nimaq
9.Yordam tizimidan qanday foydalanish mumkinq
10.Matlab dasturi nima maqsadda ishlatiladi
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.MATLAB 7.*/R2006/R2007 o’quv qo’llanma.:M.2008.
2.Mathematica. Wolfram, Stephen, 1959.
3. Dyakonov V. P., Abramyenkova I. V., Kruglov V. V. MATLAB 5 s pakyetami
rasshiryeniy. – M.: Nolidj, 2001.
4. Potyemkin V. G. Sistyema MATLAB: Spravochnoye posobiye. – M.: Dialog_
MIFI, 1997.
5.T.Dadajonov, M.Muhitdinov. MATLAB asoslari.”Fan nashriyoti”. 2008.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
