Kompyuterning ichki va tashqi portlari haqida ma’lumot bering Kompyuterning ichki va tashqi portlari

Operatsion tizimlarning asosiy vazifalariga:

1. 
   Fayl tizimini boshqarish (yozish, o‘zgartish, fayllardan nusxa ko‘chirish, erkin foydalanishni nazorat qilish);
   
2. 
   Dasturlar bajarilishini boshqarish (protsessor vaqtini taqsimlash, dasturlarni diskdan tezkor xotiraga yuklash, yashirin xavfli ta’sirni tutib olish va h.k.);
   
3. 
   Xotirani boshqarish (keshlash, taqsimlash, ma’lumotlar butligi nazorati va h.k.);
   
4. 
   Foydalanuvchi bilan muloqot (klaviaturadan, sichqonchadan buyruqlarni o‘qish, axborotni ekranga, printerga chiqarish va h.k.) kiradi.
   

Bundan tashqari operatsion tizimlar, kompyuterlarni turli rusumdagi tarmoqlardan – mahalliy tarmoqlardan global koorporativ tarmoqlargacha, shu jumladan, Internet tarog‘idan erkin foydalanishni boshqaradi.
Operatsion tizimga misollar - MS-DOS, Linux, UNIX, Windows, Solaris va boshqalar.

2. Qurilma drayverlari va ularni o‘rnatish

Drayverlar. Ular OТ imkoniyatlarini kengaytiradi. Jumladan, kompyuterning kiritish – chiqarish qurilmalari (klaviatura, sichqoncha, printerlar va boshqalar)ni boshqarishda yordam beradi. Drayverlar yordamida kompyuterga yangi qurilmalarni ulash yoki mavjud qurilmalardan nostandart ravishda foydalanish mumkin.

Hozirgi davrda ko‘plab OTmavjud:

— UNIX;

• MS DOS;

• 
  OSG2;
  

• SOLARIS

• 
  WINDOWS 95, NT, 98;
  

— WINDOWS 7, 8.1, 10, 11;

Drayver so‘zi ingliz tilidan tarjima qilinganda “Boshqaruvchi” degan ma’noni anglatadi. Kompyuterga o‘rnatilgan har qanday qurilma to uning drayveri ishga tushirilmaguncha kompyuterga bog‘lana olmaydi. Misol uchun kompyuterga modem ulansa to uning drayverini o‘rnatmaguncha modemdan foydalanib bo‘lmaydi. Chunki modemga boshqaruvchi kerak bo‘ladi. Aynan drayver modemni yoki kompyuterning boshqa tarkibiy qismlarini boshqarishni o‘z zimmasiga oladi.

Birinchi shaxsiy kompyuterlar OT ga ega emas edi va bunda kompyuter tarmoqqa ulanishi bilan protsessor doimiy xotiraga murojaat etar edi. Ularda murakkab bo‘lmagan dasturlash tili, masalan, Beysik yoki shunga o‘xshash tilni qo‘llovchi ya’ni uni tushunib, unda yozilgan dastur bilan ishlay oluvchi maxsus dastur yozilgan bo‘lar edi. Ushbu til buyruqlarini o‘rganish uchun bir necha soat kifoya qilar, so‘ngra kompyuterga uncha murakkab bo‘lmagan dasturlarni kiritish va ular bilan ishlash mumkin bo‘lar edi. Kompyuterga magnitofon ulangach, boshqa dasturni ham bog‘lash imkoniyati yaratildi. Buning uchun bitta, LOAD buyrug‘i kifoya edi, holos.
Diskdagi dasturlarni faqat nomi orqali murojat etish imkonini beruvchi operatsion tizim ishlab chiqildi va u disk operatsion tizimi (DOT) deb nom oldi.

1981 yildan 1995 yilgacha IBM PC kompyuterlarni asosiy operatsion tizimi MS DOS edi. Shu yillar ichida u MS DOS 22 versiyasigacha bo‘lgan rivojlanish bosqichlarini bosib o‘tdi.
MS DOS foydalanuvchi bilan kompyuterning apparat ta’minoti o‘rtasidagi
«vositachi» bo‘lib xizmat qildi. Kompyuterni ta’mirlash va unga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha ko‘pgina ishlar ham MS DOSda bajarilar edi.
WINDOWS 95, WINDOWS NT, WINDOWS 98lar grafik interfeysli OTlar hisoblanadi, chunki ular foydalanuvchi bilan grafik tasvirlar (yorliqlar, belgilar) yordamida muloqot qilish imkonini bera boshladi. Tarmoqqa ulangan kompyuterlarni yakkahol va birgalikda ishlashini ta’minlovchi maxsus dasturlar majmuasidan iborat. OT— tarmoq operatsion tizimi deb ataladi. Ushbu OT, jumladan, tarmoqlar aro ma’lumotlarni ayirboshlash, saqlash, qayta ishlash, uzatish kabi xizmatlarni ko‘rsatadi.
Dasturiy ta’minot va apparat turli shaxslar yoki kompaniyalar tomonidan yaratilgan va ikkita butunlay boshqa tillarda tuzilgan, shuning uchun tarjimon (driver) ular bilan muloqot qilishga imkon beradi. Qurilma drayverlari yordamida ko‘pgina dasturiy ta’minot dasturlari apparat bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlashni bilishning hojati yo‘q va driverga foydalanuvchilar bilan o‘zaro muloqot qilish uchun to‘liq dastur tajribasini kiritish shart emas.